Kadyny – cesarska wieś

Plan wycieczki

1. Wycieczką rozpoczynam przy Dębie Bażyńskiego, skąd udajemy się w stronę widocznych zabudowań folwarku Kadyny. Kierujemy się w prawo, i wchodzimy na teren folwarku przez bramę główną, docieramy do drugiej, tylnej bramy i opuszczamy folwark.
2. Zaraz za bramą, przy dwóch kolumnach z kapliczkami, skręcamy w prawo i asfaltową drogą pniemy się w górę. Po drodze mijamy tablice informacyjne Rezerwatu Kadyński Las. Przy drugiej tablicy odbijamy w prawo, ścieżką i drewnianym pomostem idziemy kilkadziesiąt metrów do Kaplicy Birknerów. Wracamy tą samą ścieżką i dochodzimy dalej asfaltówką do polany po lewej stronie tuż przed zabudowaniami klasztoru.
3. Obchodzimy klasztor lewą stroną, ścieżką na skraju lasu i docieramy do wieży widokowej na Klasztornej Górze. Następnie obchodzimy ścieżką zabudowania klasztoru prawą stroną i schodzimy do wsi długimi drewnianymi schodami do Dębu Bażyńskiego.
4. Po zejściu skręcamy w prawo, mijamy parking i idziemy chodnikiem wzdłuż drogi 503, po czym skręcamy w lewo, za sklepem, w główną ulicę Kadyn. Idziemy tą ulicą do skrzyżowania, gdzie skręcamy w prawo w stronę Zalewu Wiślanego. Przekraczamy tory nieczynnej Kolei Nadzalewowej i idąc prosto, docieramy na plażę Srebrna Riwiera.
5. Wędrujemy dalej w prawo, wzdłuż Zalewu, za znakami szlaku rowerowego Green Velo. Dochodzimy do plaży Kadyny.
6. Opuszczając plażę pozostawiamy szlak rowerowy, skręcając z niego w prawo, na polną drogę, która prowadzi nas w stronę lasu. Idziemy drogą wśród drzew, ponownie przekraczamy tory Kolei Nadzalewowej i po kilkudziesięciu metrach wchodzimy w zabudowania wsi. Gdy po lewej stronie zobaczymy wyniosłe dęby i drewniany budyneczek baru Leon, mijamy je i skręcamy w polną drogę w lewo.
7. Po przejściu kilkuset metrów docieramy do starego, ewangelickiego cmentarza i prawie niewidocznych już ruin kadyńskiej Świątyni Pokoju. Wracamy tą samą drogą do baru Leon, skręcamy w lewo i dochodzimy do centrum wsi. Kończymy spacer na widocznym po prawej stronie parkingu, gdzie zaczynaliśmy wycieczkę.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Pałac i folwark Kadyny – dziś to kompleks hotelowy, ale mieszczący się w zabudowaniach majątku należącego do pruskiej szlachty już od XV wieku. Od końca XIX wieku Kadyny były rezydencją cesarza Niemiec Wilhelma II, a jego potomkowie zamieszkiwali w nim do stycznia 1945 roku. Teren folwarku można zwiedzać, korzystać z usług noclegowo gastronomicznych i jazdy konnej, bo jak za czasów cesarza w folwarku hoduje się konie. Zachowane i odbudowane z pieczołowitością są wszystkie budynki folwarku i barokowy pałac zbudowany przez von Schliebenów i użytkowany przez rodzinę cesarską Hohenzollernów.
2. Rezerwat Kadyński Las ze ścieżką historyczno - przyrodniczą i wieżą widokową – Kadyny leżą u stóp Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej chroniącego wyjątkowe tereny polodowcowe pełne wzgórz, głębokich jarów i górskich strumieni. Kadyny sąsiadują z rezerwatem chroniącym wyjątkowy bukowy Las Kadyński. Na zboczach Klasztornej Góry – zaraz za zabudowaniami pałacowymi jest ścieżka historyczno – przyrodnicza przybliżająca za pomocą tablic informacyjnych ciekawostki rezerwatu. Nasz spacer prowadzi przez spory fragment tej ścieżki. Nowa, drewniana wieża widokowa, będąca elementem infrastruktury ścieżki pozwala podziwiać wyjątkowy widok na głęboki jar strumyka Ceglanego, wybrzeże Zalewu Wiślanego i sam Zalew aż po Mierzeję Wiślaną.
3. Klasztor i kościół franciszkański - pierwsze drewniane zabudowania klasztorne oraz kaplicę wzniesiono około 1682 roku. Miały one jednakże charakter prowizoryczny i już w roku 1684 rozpoczęto budowę nowego klasztoru i kaplicy. Nowe pomieszczenia zostały zamieszkane przez bernardynów w 1699 roku. Nietrwałość drewnianej budowli sprawiła jednakże, że wkrótce podjęli oni decyzję o wzniesieniu zabudowań murowanych, nowy klasztor powstał w 1728 roku. Po utracie przez Polskę niepodległości na skutek rozbiorów cały region został przyłączony do państwa pruskiego. W 1826 roku nowe władze dokonały kasaty świątyni i klasztoru. Do końca XIX wieku większość zabudowań klasztornych rozebrano. Ruinami zainteresowano się dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Władze kościelne zwróciły się m.in. do prowincji św. Franciszka z propozycją objęcia ruin w Kadynach, przekazanie obiektu nastąpiło 2 sierpnia 1992 roku. Równocześnie została utworzona parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Kadynach. W latach 1993-1994 zdołano doprowadzić ocalałą część budynku klasztornego do użytku. Następnie przystąpiono do rekonstrukcji pozostałej części klasztoru. Budynek klasztorny jest jednopiętrowy i jednoskrzydłowy. Przylega prostopadle do prezbiterium kościoła.
4. Dąb Bażyńskiego – najgrubszy w Polsce, ponad 600 letni pomnikowy Dąb Bażyńskiego, noszący imię Jana Bażyńskiego – działacza Związku Pruskiego, który dążył do odebrania Prus Krzyżakom i poddania ich Królestwu Polskiemu, późniejszego gubernatora Prus Królewskich i pierwszego (po plemionach Pogezan i Krzyżakach) właściciela Kadyn.
5. Układ ruralistyczny wsi Kadyny – wieś zaprojektowana na życzenie cesarza Wilhelma, który nie mógł znieść, że jego pracownicy folwarczni żyją w gorszych warunkach niż konie w jego stajniach. Rozkazał zburzyć wszystkie zabudowania wsi i wybudować ją na nowo w stylu zakonnym (nawiązującym do budowli krzyżackich, między innymi Malboka), dbając o dobrostan mieszkańców dzięki postawieniu, szkoły, szpitala, domu opieki, poczty, karczmy i kuźni oraz dwu lub czterorodzinnych domów dla pracowników folwarku i cesarskich cegielni. Budynki i układ wsi jest zachowany do dziś i w całości wpisany na listę zabytków jako jedna z 3 takich wsi w województwie.
6. Zalew Wiślany – zatoka Bałtyku, oddzielona mierzeją od pełnego morza. Dość płytki zbiornik wodny słynący jako akwen dla żeglarzy, rybaków, ale także floty turystycznej – statkami możemy płynąc do Tolkmicka, Fromborka, czy Krynicy Morskiej. W Kadynach nie ma portu, za to wzdłuż Zalewu ciągną się miłe, piaszczyste plaże: bardziej komercyjna i zagospodarowana Srebrna Riwiera i dzika, kameralna Kadyny.
7. Cmentarz ewangelicki i Świątynia Pokoju – ślady po mieszkańcach Kadyn do 1945 roku, Prusakach i ewangelikach. Cmentarz, uporządkowany przez lokalną młodzież jest pamiątką po tych, których już na tych ziemiach nie ma. Nieopodal cmentarza mieścił się wybudowany w czasie I wojny światowej, na zlecenie cesarskie piękny kościół, Świątynia Pokoju, zniszczony i rozebrany, po przejściu Kadyn do Polski po 1945 roku. Na cmentarzu mieści się tablica informacyjna przybliżająca losy kościoła, a uratowany ze świątyni neogotycki ołtarz znajduje się w Katedrze św. Mikołaja w Elblągu.

Warianty i modyfikacje

1. Jeśli jest się gościem Kadyny Folwark Hotel & Spa, który mieści się w folwarku i pałacu cesarza Wilhelma II Hohenzollerna (pobyt lub posiłek), ma się możliwość obejrzeć ogromną XIX wieczną stodołę z katedralnym sklepieniem (jedna z trzech takich w Europie), w której zgromadzone są bryczki, powozy i sanie zabytkowe z całej Europy, a także warsztaty słynnej kadyńskiej majoliki.

Wskazówki praktyczne

1. Do Kadyn najlepiej dojechać z Elbląga samochodem, drogą 503, która malowniczo prowadzi wzdłuż Zalewu Wiślanego. Z Elbląga można dojechać autobusem PKS lub busami firmy Tolko, których rozkład znajdziemy w Internecie. Samochód w Kadynach można zostawić na parkingu koło Dębu Bażyńskiego, parking jest także przy świetlicy i boisku wiejskim oraz na Górze Klasztornej przed klasztorem franciszkanów.
2. Wzdłuż trasy wycieczki, znajdują się liczne tablice informacyjne przybliżające historię wsi i atrakcje historyczne i przyrodnicze. Przy klasztorze, Dębie Bażyńskiego, w centrum wsi znajdują się wiaty odpoczynkowe.
3. We wsi znajdują się dwa hotele i restauracje. Warto zostać tam kilka dni, bo okolica pozwala na wiele ciekawych wycieczek.