Rezerwat Biała Woda

Plan wycieczki

1. Wycieczkę rozpoczynamy w miejscowości Jaworki, za znakami żółtego i czerwonego szlaku turystycznego kierujemy się w stronę Rezerwatu Biała Woda.
2. Osiągając teren rezerwatu, trzymamy się cały czas szlaku żółtego .
3. Docieramy do końca rezerwatu, w tym miejscu szlak żółty zaczyna piąć się w górę w kierunku przełęczy Rozdziela.
4. Wracamy do punktu startu tą samą trasą.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Podczas wycieczki towarzyszyć nam będzie potok Biała Woda, przecinający naszą trasę w kilku miejscach oraz tworzący malownicze wodospady. Dodatkową atrakcją, szczególnie dla dzieci, jest możliwość przechodzenia po betonowych płytach, przez które przepływa strumień.
2. Na terenie rezerwatu napotkamy wiele ciekawych, pnących się wysoko formacji skalnych. Ciekawostką jest Skała Bazaltowa pochodzenia wulkanicznego (aby do niej dotrzeć należy zboczyć z trasy w czerwony szlak turystyczny).
3. Wędrując przez dolinę Białej Wody, nie sposób przejść obojętnie obok licznych pamiątek po dawnych mieszkańcach tych ziem – Łemkach, którzy osiedlili się tu już w XIV wieku w ramach tzw. kolonizacji wołoskiej. Wieś Biała Woda była jedną z czterech łemkowskich osad tworzących tzw. Ruś Szlachtowską – najbardziej na zachód wysuniętą enklawę Łemków w Polsce. Przez wieki jej mieszkańcy zajmowali się hodowlą owiec, wyrębem lasów i rolnictwem na stromych tarasach doliny. Słynęli także z rzemiosła – byli znakomitymi druciarzami, naprawiającymi ceramikę i naczynia, a ich wyroby trafiały nawet do odległych miast.
   
   Apogeum rozwoju wieś przeżywała w dwudziestoleciu międzywojennym – w 1931 roku liczyła niemal 500 mieszkańców, którzy zamieszkiwali ponad sto zagród rozrzuconych wzdłuż doliny potoku Biała Woda. Niestety, w 1947 roku, w wyniku Akcji „Wisła”, cała ludność łemkowska została przymusowo wysiedlona na tzw. Ziemie Odzyskane, a większość zabudowy spalono lub rozebrano. Wkrótce potem wieś całkowicie opustoszała.
   
   Do dziś zachowały się jednak niezwykle poruszające ślady dawnego życia. Już na początku szlaku uwagę zwracają dwa drewniane krzyże, przy których zatrzymywali się dawni mieszkańcy w drodze do cerkwi lub podczas modlitwy w polu. Ich wyjątkowość polega na tym, że w centralnej części znajduje się postać Chrystusa wycięta z blachy, co jest rzadkim przykładem lokalnego stylu sakralnego, charakterystycznego dla regionów Łemkowszczyzny.
   
   Kilkadziesiąt metrów dalej stoi murowana kapliczka łemkowska, nakryta drewnianym, gontowym daszkiem z cebulastym hełmem. Wewnątrz można dostrzec niewielkie figurki świętych oraz haftowane modlitwy w języku łemkowskim, przypinane przez pielgrzymów jeszcze w czasach przedwojennych. Kapliczka była ważnym miejscem kultu religijnego dla lokalnej społeczności – odprawiano tu majówki, a także proszono o błogosławieństwo dla bydła przed wypasem na halach.
   
   Dodatkowo, uważny wędrowiec zauważy pozostałości fundamentów dawnych domów, zdziczałych sadów z jabłoniami i śliwami, a także kamienne tarasy dawnych pól, które dziś w znacznej części porosły już lasem. To wszystko tworzy unikalną atmosferę miejsca, które jest nie tylko cennym rezerwatem przyrody, ale także świadectwem dramatycznych losów mieszkańców karpackiego pogranicza.

Warianty i modyfikacje

1. Wycieczkę możemy rozpocząć pod samym Rezerwatem Biała Woda, gdzie znajduje się płatny parking, w to miejsce dociera również w sezonie turystycznym ciuchcia samochodowa ze Szczawnicy (odjazd z Placu Dietla).
2. Warto wydłużyć trasę aby spojrzeć na rezerwat z góry, podchodząc żółtym szlakiem na Przełęcz Rozdziela (po drodze kolejne dwie bacówki).
3. Wycieczkę można połączyć z wizytą w Wąwozie Homole i na Polanie Bukowinki.

Wskazówki praktyczne

1. Samochód możemy pozostawić bezpośrednio pod Rezerwatem Biała Woda (parking płatny na godziny), kilka płatnych parkingów znajdziemy również w miejscowości Jaworki.
2. Wstęp do Rezerwatu Biała Woda jest bezpłatny.
3. Do Jaworek możemy dostać się licznymi busami kursującymi ze Szczawnicy.
4. Na trasie znajduje się kilka miejsc postojowych z ławkami, punktów gastronomicznych oraz bacówek, możemy również liczyć na spotkanie ze stadem owiec.
5. Nawierzchnia na trasie to asfalt oraz szeroka droga szutrowa, dzięki czemu wycieczka nadaje się dla wózków dziecięcych. Trasa wycieczki jest prawie płaska, jedynie decydując się na wizytę na Przełęczy Rozdziela musimy liczyć się z bardziej stromym podejściem (które możemy nieco złagodzić wybierając ścieżkę rowerową - kierunek Obidza, ścieżka ta jednak omija dwie bacówki znajdujące się po drodze).