Melsztyn i Zawada Lanckorońska - szlakiem zamków i grodów nad Dunajcem

Plan wycieczki

1. Wycieczkę rozpoczynamy w Melsztynie, przy drodze wojewódzkiej nr 980 – w miejscu, gdzie znajduje się parking i restauracja Podzamcze. Kierujemy się szlakiem koloru niebieskiego na północ.
2. Szlak prowadzi łagodnie pod górę bitą drogą. Wchodzimy do rzadkiego lasu, a następnie zakosami wśród pól i sadów dochodzimy do rozwidlenia dróg, gdzie stoi drewniany krzyż. Skręcamy ostro w prawo. Ścieżka prowadzi wprost na wzgórze zamkowe.
3. Przechodzimy przez wzgórze, po prawej stronie mijamy fragment muru ze strzelnicami, zaś po lewej stronie pozostałości wieży zamkowej. Po drugiej stronie wzgórza znajduje się świetny punkt widokowy na dolinę Dunajca.
4. Kontynuujemy wędrówkę szlakiem niebieskim. Idziemy najpierw asfaltem, a następnie wśród pól. Przekraczamy drogę Melsztyn-Dębno oraz mostek na potoku Wieleń. Przez chwilę wędrujemy płasko wśród łąk, po czym dochodzimy do granicy lasu. Łagodnie pod górę ładnym bukowym lasem docieramy do rozległego wzniesienia Zamczysko.
5. Lekko pofałdowanym terenem idziemy północnym stokiem Zamczyska. Wały i umocnienia dawnego grodziska są nadal czytelne w terenie. Po ich zwiedzeniu wracamy do Melsztyna tą samą drogą. Z grodziska w Zawadzie Lanckorońskiej do Melsztyna dojdziemy w ok. 50 minut.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Ruiny zamku Leliwitów Melszyńskich malowniczo położone na wyniosłym wzgórzu widoczne są już z daleka. To pozostałości po jednej z najpotężniejszych niegdyś warowni położonych w dolinie Dunajca. Zamek został wybudowany w połowie XIV wieku przez kasztelana krakowskiego Spycimira herbu Leliwa. Zamek wybudowany w stylu gotyckim był typową budowlą o charakterze obronnym. W XVI wieku został przebudowany w stylu renesansowym i stał się okazałą rezydencją mieszkalną. Na przestrzeni dziejów był własnością: Melsztyńskich, Jordanów, Tarłów i Lanckorońskich. Zdobyty i spalony przez wojska rosyjskie podczas konfederacji barskiej w 1771 roku już nigdy nie odzyskał swego blasku.
2. Wzgórze Melsztyńskie, z którego roztacza się piękna panorama na dolinę Dunajca, to wielka atrakcja turystyczna w gminie Zakliczyn, przyciągająca całe rzesze turystów. Na popularność tego miejsca wpłynął być może serial „Korona królów”, w którym jednym z bohaterów jest Jaśko z Melsztyna. Warto wejść na wieżę zamkową (tak zwany donżon), z której roztacza się panorama na meandrujący Dunajec i okoliczne wzniesienia. Do dziś zachowały się także fragmenty kamiennych murów oraz mur ze strzelnicami.
3. Grodzisko w Zawadzie Lanckorońskiej jest usytuowane na jednym ze wzgórz na wysokości 325 m n.p.m. W tym miejscu znajdował się wczesnośredniowieczny gród datowany na IX-X wiek. Grodzisko składało się z dwóch części: „Zamczyska” o powierzchni ponad 1 hektara oraz dużo większego „Mieściska” czyli podgrodzia. Cały gród był otoczony potężnymi wałami, których kształt jest nadal czytelny w terenie. W 1932 roku na terenie „Zamczyska” odkryto przypadkowo skarb – były to srebrne ozdoby i kilkadziesiąt szklanych paciorków ukrytych w glinianym naczyniu; znalezisko datowane jest na X wiek.

Warianty i modyfikacje

1. Trasę możemy skrócić, rezygnując z wędrówki do Zawady Lanckorońskiej. W takiej sytuacji po zwiedzeniu ruin zamku Leliwitów Melsztyńskich wracamy na parking tą samą drogą.
2. Zachęcamy, by odwiedzić pobliskie Charzewice, położone ok. 2 km na zachód od Melsztyna. W Lesie Charzewickim – na granicy Charzewic i Gwoźdźca – znajdują się trzy cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej, na których pochowano żołnierzy poległych w bitwie 19 listopada 1914 roku. Dziś wzgórze porasta las sosnowy zwany „Czarnym Lasem”. Duże wrażenie robi zwłaszcza cmentarz nr 290 – położony na szczycie wzgórza, podzielony na dwie kwatery. Cmentarze wojenne nr 288, nr 289 i nr 290 projektował Robert Motka. Jeśli wybierzemy ten wariant, z centrum Charzewic idziemy asfaltową drogą, za mostkiem skręcamy w prawo, a następnie na rozwidleniu w lewo. Po ok. 2 km marszu dojdziemy do granicy lasu. Aby dojść do cmentarza wojennego nr 290, kierujemy się na wprost szerokim leśnym duktem. Aby dojść do cmentarzy nr 288 i 289, kierujemy się szutrową drogą w lewo, delikatnie pod górkę.

Wskazówki praktyczne

1. Do Melsztyna najlepiej dojechać własnym transportem. Duży parking znajduje się u stóp wzgórza zamkowego, przy drodze wojewódzkiej nr 980, pod restauracją Podzamcze. W tym miejscu znajduje się początek / koniec szlaku niebieskiego. Rekomendujemy, aby zostawić pojazd właśnie w tym miejscu i na wzgórze zamkowe podejść piechotą. Samochodem możemy podjechać też wyżej, niemal pod same ruiny zamku – wiedzie tędy wąska asfaltowa droga pod górkę. Wybierając opcję dojazdu na wzgórze, musimy liczyć się z tym, że w słoneczne weekendy możemy mieć problem ze znalezieniem wolnego miejsca postojowego.
2. W Melsztynie, u stóp wzgórza zamkowego, znajduje się restauracja Podzamcze, w której możemy się posilić przed lub po wędrówce.
3. Nawierzchnia na szlaku to leśne i polne ścieżki. Z parkingu u podnóża wzgórza do ruin zamku czeka nas kilka bardziej stromych odcinków, ale są one bardzo krótkie i nie powinny nastręczać trudności. Jeśli wybierzemy wariant dłuższy – czyli wędrówkę na grodzisko w Zawadzie Lanckorońskiej – przydatne będzie wygodne obuwie turystyczne. Na tym odcinku znajdują się ławeczki i tablice informacyjne z opisem ciekawych miejsc w okolicy. Warto wspomnieć, że ten odcinek szlaku pokrywa się ze „Ścieżką spacerowo-dydaktyczną Gwoździec – Melsztyn”.
4. Jeśli zdecydujemy się podjechać do Charzewic, aby zwiedzić cmentarze wojenne położone w Czarnym Lesie, samochód najlepiej zaparkować w centrum tej miejscowości, pod budynkiem remizy strażackiej, obok drewnianej wiaty.