Przegibek i Bendoszka Wielka

Plan wycieczki

1. Wędrówkę zaczynamy na końcowym przystanku autobusowym w Rycerce Górnej Kolonii. Jest to charakterystyczne rozwidlenie na końcu miejscowości.
2. Zgodnie ze znakami zielonego szlaku , wchodzimy w lewą drogę (w górę potoku Ciapków), by po ok. 400 m przy szutrowym parkingu skręcić w lewo w szeroką leśną drogę do góry. Szlakiem zielonym dojdziemy do Schroniska PTTK na Przegibku.
3. Przy Schronisku PTTK na Przegibku zmieniamy kolor szlaku na niebieski . Musimy w tym celu lekko zawrócić w dróżkę, która przyszliśmy zielonym szlakiem. Stojąc przy schronisku przed dużą mapą, musimy skręcić w prawo do góry w niebieski szlak (szlakowskazy na Sól PKP). Niebieskim szlakiem dojdziemy do góry na szczyt Bendoszki Wielkiej (1144 m n.p.m.).
4. Ze szczytu Bendoszki Wielkiej wracamy tym samym niebieskim szlakiem w okolice Schroniska PTTK na Przegibku. Około 200 m przed schroniskiem skręcamy w prawo i zmieniamy kolor szlaku na zielony . Dzięki temu, do Rycerki Górnej Kolonii wrócimy tym samym szlakiem, którym przyszliśmy.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Dolina Rycerki wraz z miejscowościami Rycerka Górna i Rycerka Dolna stanowi najdłuższą dolinę (ok. 12,5 km) Pasma Wielkiej Raczy (tzw. Worka Raczańskiego) w Beskidzie Żywieckim. Wędrując między zabudowaniami w dolinie oraz na stokach górskich napotykamy na ślady dwóch rodzajów architektury drewnianej charakterystycznych dla tych ziem: architektury góralskiej (powołoskiej) oraz architektury kolonialnej (związanej z napływem pracowników leśnych w XIX w.).
2. Przegibek to nazwa spotykana w różnych wersjach w całych Karpatach i ma rodowód pasterski (wołoski). W tym konkretnym przypadku Przegibkiem nazywamy szczyt wysoki na 1026 m n.p.m. (inaczej Bania), przełęcz (990 m n.p.m.) oddzielającą Bendoszkę Wielką od głównego grzbietu Worka Raczańskiego oraz góralski przysiółek rozłożony na łąkach wokół przełęczy. Góralski przysiółek na Przegibku jest jednym z najlepiej zachowanych w Worku Raczańskim oraz jednym z najwyżej położonych nadal zamieszkałych przysiółków góralskich w Beskidach. Będąc w schronisku, warto poświęcić chwilę i powłóczyć się między domostwami na Przegibku. Możemy wtedy natrafić na urokliwe kamienne piwniczki, piękną drewnianą kaplicę oraz nową bacówkę czynną w sezonie letnim. To wszystko - oczywiście - w pięknym otoczeniu malowniczych gór.
3. Schronisko PTTK na Przegibku sięga swoją historią 1928 roku, kiedy to Polskie Towarzystwo Tatrzańskie uruchomiło pierwszy domek letniskowy. Dzisiejszy budynek schroniska jest znacznie większy, gdyż przechodził liczne remonty i rozbudowy. Przyglądając się bryle budynku można jednak dostrzec stare drewniane ściany świadczące o historii tego miejsca. Ciekawostką jest również obraz w jadalni: panorama Worka Raczańskiego autorstwa Edwarda Moskały. Możemy na niej zobaczyć jak wyglądały okoliczne góry po II Wojnie Światowej i przed akcją zalesiania granic. Wtedy grzbiet graniczny (Polska - Czechosłowacja) od Zwardonia aż po Soblówkę można było porównywać do długiej połoniny.
4. Przy niebieskim szlaku między Schroniskiem PTTK na Przegibku a przełęczą Przegibek znajduje się nowa drewniana bacówka. W Worku Raczańskim owce są wypasane w ramach tzw. wypasu kulturowego od św. Wojciecha (23 kwietnia) do św. Michała Archanioła (29 września). W tym okresie bacówka z reguły jest otwarta w weekendy oraz wakacje. Warto do niej zawitać i spróbować wyrobów tradycyjnego karpackiego pasterstwa.
5. Krzyż Milenijny na Bendoszce Wielkiej jest punktem rozpoznawczym całego Worka Raczańskiego. Jako Jubileuszowy Krzyż Ziemi Żywieckiej stanął na szczycie Bendoszki Wielkiej (1144 m n.p.m.) we wrześniu 2000 roku z okazji Jubileuszu 2000 ogłoszonego przez Jana Pawła II. Wysokość krzyża wynosi 23,5 m. U podstawy krzyża jest specjalny obelisk z tablicami pamiątkowymi.
6. Panorama z Bendoszki jest szczegółowo opisana na tablicy informacyjnej pod krzyżem. Widoki na północ obejmują okolice Kotliny Żywieckiej z Beskidem Małym. Widoki na zachód obejmują Beskid Śląski i fragmenty czeskiego Beskidu Śląsko-Morawskiego. Widoki na południe są zdominowane przez słowacką Małą Fatrę oraz beskidzkie pogranicze polsko-słowackie. Widoki na wschód to przede wszystkim pobliskie góry Worka Raczańskiego: Muńcół (1165 m n.p.m), Małą Rycerzowa (1207 m n.p.m.) i Wielka Rycerzowa (1226 m n.p.m.). Przy dobrej widoczności między Rycerzowymi możemy dostrzec niewielki fragment Tatr.
7. Bendoszka Wielka ma jedno bardzo urokliwe miejsce poza szlakiem. Jest to jej niższy wierzchołek Plaskierówka (1102 m n.p.m.). Aby tam dojść, należy zejść niebieskim szlakiem w kierunku Soli, na skraju lasu skręcić w polanę po lewej stronie. Z ławeczek ukaże się nam piękny widok na Małą Fatrę - idealne miejsce odosobnienia!

Warianty i modyfikacje

1. Naszą trasę możemy zamienić w pętlę. Z Rycerki Górnej Kolonii idziemy zielonym szlakiem do Schroniska PTTK na Przegibku. Ze schroniska idziemy niebieskim szlakiem przez Bendoszkę Wielką obok krzyża i  dalej w stronę Soli. W przerzedzonym lesie poniżej Plaskierówki jest skrzyżowanie szlaków. Skręcamy tam na czerwony szlak turystyczny i schodzimy do Rycerki Górnej Kolonii. Gdy dojdziemy do asfaltu, skręcamy w lewo i po chwili jesteśmy w punkcie początkowym naszej trasy (końcowy przystanek autobusowy Rycerka Górna Kolonia). Uwaga! Czerwony szlak jest bardzo słabo oznakowany i rzadko uczęszczany. W wielu miejscach jest bardzo błotnisty i stromy. Jest też sporo miejsc, gdzie ścieżki nie są dobrze widoczne.
2. Śladem drogi dojazdowej do przysiółka na Przegibku jest poprowadzony górski szlak rowerowy. Jest on oznakowany w terenie plastikowymi słupkami, które często są kradzione lub niszczone. Nie jest on zatem dobrze widoczny “na żywo”, ale jest czytelnie oznaczony na większości map. Szlak rowerowy jest na tym odcinku częścią pętli wiodącej gładkimi leśnymi drogami. Warto się tym zainteresować, jeżeli chcemy poznawać Beskidy z siodełka albo zrobić sobie długą wycieczkę z np. dziecięcym wózkiem trekkingowym.

Wskazówki praktyczne

1. Komunikacja publiczna w Rycerce Górnej ogranicza się do busów (Thermocar) jeżdżących z Żywca lub Rajczy.
2. Żywiec oraz Rajcza to miejscowości z bardzo dobrym dojazdem pociągami Kolei Śląskich relacji Katowice - Zwardoń. Jadąc pociągiem z Katowic, Pszczyny, Bielska-Białej lub Żywca najlepiej wysiąść na stacji kolejowej Rajcza (nie mylić z Rajcza Centrum), gdzie bez zbędnego wędrowania można od razu przesiąść się do busika jadącego do Rycerki Górnej Kolonii. Najlepiej wysiąść z busika na ostatnim przystanku, gdyż tam zaczyna się nasza trasa.
3. Wspomniane wyżej busy z Żywca kursują przez miejscowości turystyczne, m.in. Węgierską Górkę i Milówkę. Możemy tutaj mówić o bezpośrednich połączeniach busami do Rycerki Górnej Kolonii bez potrzeby przesiadki z pociągu.
4. Parkingi dla samochodów osobowych znajdują się w dolinie potoku Ciapków (szlak zielony) ok. 400 m powyżej punktu startu wędrówki oraz w dolinie potoku Racza (szlak żółty) ok. 800 m powyżej punktu startu wędrówki. Zalecamy pozostawienie pojazdów właśnie na tych dwóch parkingach, gdyż są one monitorowane. Częstym procederem jest parkowanie samochodów poza tymi dwoma parkingami na prywatnych łąkach, co utrudnia przejazd autobusu i skutkuje atakami wandalizmu na pojazdach.
5. Szlak zielony od przystanku autobusowego zaprowadzi nas wprost do progów Schroniska PTTK na Przegibku. Należy jednak bardzo dokładnie pilnować znaków szlaku, ponieważ po ok. 1,7 km wędrówki (od punktu startu trasy) szlak zielony ostro skręca w lewo w wąską dróżkę. Tymczasem szeroka leśna droga idzie dalej prosto. Jeżeli już przeoczymy ten punkt, nie popadajmy w panikę. Jak jesteśmy na płaskim odcinku, wróćmy do odbicia zielonego szlaku. Jeżeli jednak zaszliśmy już tak daleko, że szeroka droga prowadzi ostro w górę - nie wracajmy. Ta szeroka leśna droga to droga dojazdowa do przysiółka góralskiego i domostw na Przegibku. Tą drogą również dojdziemy do Schroniska PTTK na Przegibku. Na ostrym podejściu będzie na nas czekał krasnal z krystalicznie czystą źródlaną wodą. :)
6. Szlak niebieski był kiedyś szlakiem czarnym - to nie pomyłka. PTTK jako jednostka odpowiedzialna za oznakowanie szlaków turystycznych jest w trakcie wieloletniego programu zmiany kolorów szlaków i dostosowania kolorystyki szlaków do nowego systemu znakarskiego. Warto mieć to na uwadze, ponieważ wiele szlaków w Beskidach ma zmieniany kolor. W Worku Raczańskim szlak niebieski, który jest częścią tej trasy, przez dziesięciolecia był szlakiem czarnym. Można jeszcze niekiedy na drzewach znaleźć stare czarne oznakowanie szlaku, które pokrywa się przebiegiem z dzisiejszym niebieskim szlakiem. Zmiana kolorów szlaków jest również jednym z wielu powodów, dla których warto na szlak wybierać z jak najbardziej aktualną mapą (czy to w wersji cyfrowej, czy to w wersji papierowej).
7. Przysiółek góralski na Przegibku to bardzo atrakcyjne miejsce na dłuższy pobyt na łonie natury. W kilku gospodarstwach są wynajmowane kwatery prywatne, jest kilka domków na wynajem oraz urokliwy pensjonat należący do gospodarzy Schroniska PTTK na Przegibku. Oczywiście, noclegi dostępne są również w samym schronisku. Przegibek to doskonałe miejsce do odpoczynku “na końcu świata”, a przy okazji rewelacyjna baza wypadowa na krótkie wycieczki górskie po Worku Raczańskim.