Schronisko PTTK na Wielkiej Raczy najkrótszą drogą

Plan wycieczki

1. Trasę zaczynamy obok końcowego przystanku autobusowego Rycerka Górna Kolonia. Jest to ostatni przystanek w miejscowości. Skrzyżowanie szlaków jest dokładnie na przystanku autobusowym.
2. Za znakami żółtego szlaku turystycznego idziemy w dolinę potoku Racza (kierunek Wielka Racza). Patrząc z kierunku jazdy, skręcamy w prawą boczną drogę.
3. Żółty szlak turystyczny doprowadza nas do Schroniska PTTK na Wielkiej Raczy, które jest zaraz pod szczytem Wielkiej Raczy.
4. Ze schroniska i/lub szczytu Wielkiej Raczy schodzimy czerwonym szlakiem turystycznym (kierunek Przegibek/Rycerzowa) i dochodzimy do widokowej Hali na Małej Raczy.
5. Z Małej Raczy wracamy się za znakami czerwonego szlaku na Wielką Raczę, po czym żółtym szlakiem schodzimy do Rycerki Górnej Kolonii. Wracamy zatem tą samą drogą, którą wchodziliśmy do góry.
6. Wędrówkę kończymy na przystanku autobusowym Rycerka Górna Kolonia.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Dolina Rycerki wraz z miejscowościami Rycerka Górna i Rycerka Dolna stanowi najdłuższą dolinę (ok. 12,5 km) Pasma Wielkiej Raczy (tzw. Worka Raczańskiego) w Beskidzie Żywieckim. Wędrując między zabudowaniami w dolinie oraz na stokach górskich napotykamy na ślady dwóch rodzajów architektury drewnianej charakterystycznych dla tych ziem: architektury góralskiej (powołoskiej) oraz architektury kolonialnej (związanej z napływem pracowników leśnych w XIX w.).
2. Kolonia jest częścią Rycerki Górnej związaną z gospodarką leśną wprowadzoną w Beskidy w XIX wieku. Koloniami określano najczęściej osady pracowników leśnych. W okolicy znajdziemy kilka takich nazw, np. Kolonia Prusów w Milówce albo Sopotnia Wielka Kolonia. Wędrując żółtym szlakiem, mijamy drewniane domostwa ze ścianami pokrytymi drewnianą oblicówką na “jodełkę”. Są one charakterystyczne dla kolonii leśnych, chociaż pojawiają się także w innych miejscach Beskidów.
3. Dolina potoku Racza jest bardzo malownicza, ale w większości poza szlakiem turystycznym. Mając wolną chwilę, warto przespacerować się asfaltową drogą wzdłuż doliny, aby odpocząć w akompaniamencie szumiącego górskiego potoku. Atrakcją tego terenu jest również ścieżka przyrodnicza przez teren Rezerwatu Przyrody “Śrubita”.
4. Podejście żółtym szlakiem na Wielką Raczę odbywa się przez tereny lasów gospodarczych. Spacerując tym szlakiem w pierwszej dekadzie XXI wieku mogliśmy zaobserwować jak bardzo gospodarka leśna wpłynęła na przyrodę - niemalże całkowicie zanikł piętrowy podział roślinności na regiel dolny i górny. Obecnie, po licznych wichurach i znacznej gradacji kornika drukarza, wspinamy się na szczyt Wielkiej Raczy połogim stokiem. Dzięki temu stopniowo poszerzają się nam widoki. Na początku widzimy jedynie najbliższe otoczenie doliny potoku Racza. W wyższych partiach widzimy już znacznie więcej gór Pasma Wielkiej Raczy (tzw. Worka Raczańskiego) w Beskidzie Żywieckim.
5. Schronisko PTTK na Wielkiej Raczy sięga swoją historią 1934 roku. Już wtedy obiekt był stawiany przy granicy państwowej. Wówczas była to granica między Polską i Czechosłowacją. Losy wojenne schroniska są więc silnie związane z granicą państwową. Po II Wojnie Światowej budynek schroniska był przewidziany do rozbiórki ze względu na fatalny stan techniczny. Dzięki - między innymi - Edwardowi Moskale (działacz PTTK) budynek uratowano. Dzisiejsze schronisko jest znacznie większe, ale nadal zachowało wspaniałą werandę, w której możemy konsumować posiłki i podziwiać wspaniałą panoramę Worka Raczańskiego oraz gór na Słowacji.
6. Na szczycie Wielkiej Raczy znajduje się niewielka platforma widokowa z bardzo dokładnie opisaną panoramą górską, abyśmy wiedzieli na co patrzymy. A jest na co patrzeć! Widoki z Wielkiej Raczy obejmują obszar trzech państw (Polska, Słowacja, Czechy) i spory fragment Karpat. Możemy podziwiać ze szczytu Beskidy, Kotlinę Żywiecką, Tatry, Niżne Tatry, Góry Choczańskie, Małą Fatrę oraz sporo mniejszych gór Karpat nad doliną Wagu i pograniczem słowacko-czeskim. Przy naprawdę rewelacyjnej widoczności, za północnymi Beskidami możemy dostrzec fragmenty Wyżyny Śląskiej. Oprócz platformy widokowej, na szczycie jest także krzyż postawiony przez Słowaków.
7. Słowackie stoki Wielkiej Raczy objęte są ochroną rezerwatu przyrody. Ochrona rezerwatowa obejmuje przede wszystkim naturalny górnoreglowy bór jodłowo-świerkowy, a także liczne niewielkie wychodnie skalne, rumowiska skalne i miniaturowe jaskinie (tzw. skalne dziury).
8. Wielka Racza z wysokością 1236 m n.p.m. jest najwyższą górą południowo-zachodniej części Beskidu Żywieckiego w Polsce oraz najwyższą górą całych Beskidów Kysuckich na Słowacji. Z tego powodu Wielka Racza jest zaliczana do korony gór Słowacji. Warto jednak wspomnieć, że ów podział ma wyłącznie charakter administracyjny, ponieważ geograficznie po obu stronach granicy mamy jeden Beskid (według Polaków - Beskid Żywiecki).
9. Szczyty Wielkiej (1236 m n.p.m.) i Małej (1153 m n.p.m.) Raczy leżą w grzbiecie Europejskiego Działu Wodnego (tzw. Wododziału Europejskiego). Oznacza to, iż wody spływające na słowacką stronę płyną do Morza Czarnego, a wody spływające na polską stronę płyną do Morza Bałtyckiego. Europejski Dział Wodny to także granica o charakterze historycznym, dawniej oddzielał on tereny Królestwa Polskiego od Północnych (Górnych) Węgier. Nazwa Wielkiej Raczy może pochodzić właśnie z okresu sporów granicznych. Istnieje bowiem opowieść, według której spór graniczny miał być rozwiązany za pomocą wina. Wniesiono na szczyt beczki pełne wina, spuszczono (rozbito) je, a spływające wino miało wyznaczyć linię graniczną. Pozostałym winem miano się “raczyć” na znak pokoju. Teorii naukowych oraz legend jest jednak zdecydowanie więcej. ;)
10. Hala na Małej Raczy jest miejscem nadzwyczaj urokliwym. Teoretycznie, widzimy z niej te same góry co z Wielkiej Raczy, a nawet mniej. W praktyce jednak, odczuwamy tutaj zupełnie inaczej perspektywę, widzimy głównie zalesione beskidzkie stoki oraz Małą Fatrę. Wyjątkowa jest atmosfera miejsca, jaką wytwarza rozległa hala opadająca ku dolinie potoku Racza.
11. Poniżej szczytu, od strony słowackiej miejscowości Oszczadnica (słow. Oščadnica) zlokalizowany jest bardzo popularny ośrodek narciarski Snow Paradise. Umożliwia on w okresie zimowym łatwy dostęp do szczytu na nartach (ski-tour, biegówki), a w okresie letnim działa kolej linowa oraz tor saneczkowy. Jest to niewątpliwa atrakcja oraz urozmaicenie wycieczki.

Warianty i modyfikacje

1. Możemy trasę zamienić w pętlę. Do Małej Raczy dochodzimy zgodnie z opisem trasy, po czym nie zawracamy, a dalej idziemy czerwonym szlakiem (kierunek Przegibek/Rycerzowa). Mijamy Halę Śrubitą, za którą jest połączenie z Beskidzką Zieloną Ścieżką. Skręcamy zatem w lewo w Beskidzką Zieloną Ścieżkę i nią przechodzimy przez Rezerwat Przyrody “Śrubita”. Oznakowanie Beskidzkiej Zielonej Ścieżki nie jest idealne (warto mieć ze sobą aktualną mapę), ale doprowadzi nas do Rycerki Górnej Kolonii i żółtego szlaku turystycznego.
2. Możemy też zupełnie z drugiej strony wejść na Wielką Raczę, czyli od strony słowackiej. Słowacy mają znacznie więcej szlaków na Wielką Raczę. Jako ułatwienie proponujemy skorzystać z Kolei Linowej ośrodka narciarskiego Snow Paradise w Oszczadnicy (słow. Snow Paradise Veľká Rača Oščadnica), dzięki czemu wspinaczka górska zamieni się w przyjemny górski spacer.

Wskazówki praktyczne

1. Na przystanek autobusowy Rycerka Górna Kolonia dojeżdżają busy z Rajczy, Milówki oraz Żywca (przewoźnikiem jest firma Thermocar). W tych trzech miejscowościach można przesiąść się na busa z pociągu, ponieważ przez Żywiec, Milówkę i Rajczę prowadzi linia kolejowa relacji Katowice - Bielsko-Biała - Zwardoń.
2. Parkingi dla samochodów osobowych w Rycerce Górnej Kolonii są w zasadzie dwa. Pierwszy jest przy żółtym szlaku w dolinie potoku Racza (ok. 800 m od przystanku autobusowego). Drugi jest przy zielonym szlaku w dolinie potoku Ciapków (ok. 400 m od przystanku autobusowego). Zalecamy pozostawienie pojazdów właśnie na tych dwóch parkingach, gdyż są one monitorowane. Częstym procederem jest parkowanie samochodów poza tymi dwoma parkingami na prywatnych łąkach, co utrudnia przejazd autobusu i skutkuje atakami wandalizmu na pojazdach.
3. Szlak żółty na Wielką Raczę pokrywa się z drogą dojazdową do schroniska. W dużej mierze jest to wygodna droga, z niewielkimi luźnymi kamieniami oraz minimalną ilością błota. Droga ta nadaje się na dziecięce wózki trekkingowe, aczkolwiek kąt nachylenia znacznie utrudnia wędrówkę. Zdecydowanie bardziej praktyczne jest turystyczne nosidełko na plecach.
4. Przed wyruszeniem na szlak proszę bardzo dokładnie przyjrzeć się mapie w okolicy schroniska i szczytu Wielkiej Raczy. Otóż szeroka droga dojazdowa na 5 minut przed schroniskiem prowadzi cały czas prosto do linii granicy i dochodzi do schroniska od strony granicy razem z czerwonym szlakiem turystycznym. Natomiast szlak żółty, na dosłownie kilkadziesiąt metrów przed granicą odbija ostro w prawo w las. Większość osób kieruje się zasadą szerszej drogi, więc nie wchodzą żółtym szlakiem w las. Jest to naprawdę wąska ścieżka, a że rzadko uczęszczana to mocno zarośnięta. Jeżeli zatem przy granicy zgubimy żółty szlak turystyczny, nie stresujmy się tylko drogą dojazdową i czerwonym szlakiem bezpiecznie dojdźmy do schroniska.
5. Gdy mówimy z kolei o powrocie z Małej Raczy, nie musimy wchodzić czerwonym szlakiem do schroniska, a potem schodzić żółtym szlakiem do drogi dojazdowej. Możemy wracając z Małej Raczy od razu odbić w drogę dojazdową i po kilkudziesięciu metrach będziemy na żółtym szlaku, którym bez problemu zejdziemy do Rycerki Górnej Kolonii.