Wielka Racza i Przegibek klasycznie w Worku Raczańskim

Plan wycieczki

1. Trasę zaczynamy obok końcowego przystanku autobusowego Rycerka Górna Kolonia. Jest to ostatni przystanek w miejscowości. Skrzyżowanie szlaków jest dokładnie na przystanku autobusowym.
2. Za znakami żółtego szlaku turystycznego idziemy w dolinę potoku Racza (kierunek Wielka Racza). Patrząc z kierunku jazdy, skręcamy w prawą boczną drogę.
3. Żółty szlak turystyczny doprowadza nas do Schroniska PTTK na Wielkiej Raczy, które jest zaraz pod szczytem Wielkiej Raczy.
4. Ze schroniska i/lub szczytu Wielkiej Raczy schodzimy czerwonym szlakiem turystycznym (kierunek Przegibek/Rycerzowa) i idziemy nim aż do skrzyżowania szlaków na Przełęczy Przegibek. Po drodze mijamy m.in. Halę Śrubitą i Jaworzynę.
5. Przy skrzyżowaniu na Przełęczy Przegibek zmieniamy szlak na niebieski (kierunek Przegibek Schronisko, Rycerka Dolna PKS), aby dojść nim do Schroniska PTTK na Przegibku.
6. Od Schroniska PTTK na Przegibku idziemy zielonym szlakiem turystycznym (kierunek Rycerka Górna PKS) i schodzimy nim do Rycerki Górnej Kolonii
7. Wędrówkę kończymy na przystanku autobusowym Rycerka Górna Kolonia, czyli w miejscu rozpoczęcia wędrówki.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Schronisko PTTK na Wielkiej Raczy sięga swoją historią 1934 roku. Już wtedy obiekt był stawiany przy granicy państwowej. Wówczas była to granica między Polską i Czechosłowacją. Losy wojenne schroniska są więc silnie związane z granicą państwową. Po II Wojnie Światowej budynek schroniska był przewidziany do rozbiórki ze względu na fatalny stan techniczny. Dzięki - między innymi - Edwardowi Moskale (działacz PTTK) budynek uratowano. Dzisiejsze schronisko jest znacznie większe, ale nadal zachowało wspaniałą werandę, w której możemy konsumować posiłki i podziwiać wspaniałą panoramę Worka Raczańskiego oraz gór na Słowacji.
2. Na szczycie Wielkiej Raczy znajduje się niewielka platforma widokowa z bardzo dokładnie opisaną panoramą górską, abyśmy wiedzieli na co patrzymy. A jest na co patrzeć! Widoki z Wielkiej Raczy obejmują obszar trzech państw (Polska, Słowacja, Czechy) i spory fragment Karpat. Możemy podziwiać ze szczytu Beskidy, Kotlinę Żywiecką, Tatry, Niżne Tatry, Góry Choczańskie, Małą Fatrę oraz sporo mniejszych gór Karpat nad doliną Wagu i pograniczem słowacko-czeskim. Przy naprawdę rewelacyjnej widoczności, za północnymi Beskidami możemy dostrzec fragmenty Wyżyny Śląskiej. Oprócz platformy widokowej, na szczycie jest także krzyż postawiony przez Słowaków.
3. Słowackie stoki Wielkiej Raczy objęte są ochroną rezerwatu przyrody. Ochrona rezerwatowa obejmuje przede wszystkim naturalny górnoreglowy bór jodłowo-świerkowy, a także liczne niewielkie wychodnie skalne, rumowiska skalne i miniaturowe jaskinie (tzw. skalne dziury).
4. Wielka Racza z wysokością 1236 m n.p.m. jest najwyższą górą południowo-zachodniej części Beskidu Żywieckiego w Polsce oraz najwyższą górą całych Beskidów Kysuckich na Słowacji. Z tego powodu Wielka Racza jest zaliczana do korony gór Słowacji. Warto jednak wspomnieć, że ów podział ma wyłącznie charakter administracyjny, ponieważ geograficznie po obu stronach granicy mamy jeden Beskid (według Polaków - Beskid Żywiecki).
5. Poza szczytem Wielkiej Raczy, na trasie mijamy kilka widokowych hal pasterskich: Halę na Małej Raczy, Halę Śrubitą oraz Halę na Abramowie. Hale te są pozostałością po dawnym kompleksie pasterskim. W jadalni Schroniska PTTK na Przegibku możemy zobaczyć obraz Edwarda Moskały przedstawiający panoramę górską. Wyraźnie widać tam, że cały grzbiet był połogi. Wyglądało to identycznie jak bieszczadzkie połoniny. Część hal naturalnie zarosła, ponieważ w XX wieku pasterstwo zaczęło zanikać. Większość hal na naszej trasie została jednak zalesiona w wyniku sporów granicznych między Polską a Czechosłowacją w drugiej połowie XX wieku.
6. Hala na Małej Raczy jest miejscem nadzwyczaj urokliwym. Teoretycznie, widzimy z niej te same góry co z Wielkiej Raczy, a nawet mniej. W praktyce jednak, odczuwamy tutaj zupełnie inaczej perspektywę, widzimy głównie zalesione beskidzkie stoki oraz Małą Fatrę. Wyjątkowa jest atmosfera miejsca, jaką wytwarza rozległa hala opadająca ku dolinie potoku Racza.
7. Hala Śrubita jest mniej widokowa, ale za to dostarcza nam ciekawej perspektywy na masywy Wielkiej Raczy (1236 m n.p.m.) na zachodzie oraz Bendoszki Wielkiej (1144 m n.p.m) na wschodzie. Na północy horyzont wyznacza Pasmo Wiślańskie w Beskidzie Śląskim.
8. Hala Śrubita bezpośrednio sąsiaduje z Rezerwatem Przyrody “Śrubita”. Przez jego teren prowadzi ścieżka przyrodnicza będąca częścią transgranicznej Beskidzkiej Zielonej Ścieżki (słow. Beskydská Zelená Cesta), która może być również wykorzystana do skrócenia trasy (wariant 1). Rezerwat Przyrody “Śrubita” został utworzony w 1958 roku celem ochrony lasu o charakterze pierwotnym. Zachowanych jest wiele starych buków i jaworów wchodzących w skład pierwotnej puszczy karpackiej.
9. Hala na Abramowie w zdecydowanej większości już zarosła. Mijamy ją jako (jeszcze) widoczne przerzedzenie w lesie podczas podejścia na Jaworzynę (1173 m n.p.m.). Warto spróbować pokręcić się między borówczyskami, ponieważ nagrodą będzie bardzo nietypowa perspektywa na zabudowania górskiego przysiółka na Przegibku.
10. Góralski przysiółek na Przegibku jest jednym z najlepiej zachowanych w Worku Raczańskim oraz jednym z najwyżej położonych nadal zamieszkałych przysiółków góralskich w Beskidach. Będąc w schronisku, warto poświęcić chwilę i powłóczyć się między domostwami na Przegibku. Możemy wtedy natrafić na urokliwe kamienne piwniczki, piękną drewnianą kaplicę oraz nową bacówkę czynną w sezonie letnim. To wszystko - oczywiście - w pięknym otoczeniu malowniczych gór.
11. Schronisko PTTK na Przegibku sięga swoją historią 1928 roku, kiedy to Polskie Towarzystwo Tatrzańskie uruchomiło pierwszy domek letniskowy. Dzisiejszy budynek schroniska jest znacznie większy, gdyż przechodził liczne remonty i rozbudowy. Przyglądając się bryle budynku można jednak dostrzec stare drewniane ściany świadczące o historii tego miejsca.

Warianty i modyfikacje

1. Możemy trasę zamienić w małą pętlę tylko do Schroniska PTTK na Wielkiej Raczy przy wykorzystaniu Beskidzkiej Zielonej Ścieżki. Mijamy Halę Śrubitą, za którą jest połączenie z Beskidzką Zieloną Ścieżką. Skręcamy zatem w lewo w Beskidzką Zieloną Ścieżkę i nią przechodzimy przez Rezerwat Przyrody “Śrubita”. Oznakowanie Beskidzkiej Zielonej Ścieżki nie jest idealne (warto mieć ze sobą aktualną mapę), ale doprowadzi nas do Rycerki Górnej Kolonii i żółtego szlaku turystycznego.
2. Analogicznie, możemy trasę zamienić w małą pętlę tylko do Schroniska PTTK na Przegibku również wykorzystując do tego Beskidzką Zieloną Ścieżkę. W tym celu, idąc żółtym szlakiem od Rycerki Górnej Kolonii, przy leśniczówce skręcamy w lewo w dolinę potoku Śrubita. Za znakami Beskidzkiej Zielonej Ścieżki idziemy przez Rezerwat Przyrody “Śrubita” i docieramy do czerwonego szlaku. Skręcamy w lewo i dalej - zgodnie z opisem trasy - przez Jaworzynę dochodzimy do Przegibka.
3. Dodatkowo, jeżeli tylko mamy zapas sił oraz czasu, możemy wydłużyć wycieczkę o bardzo widokowy szczyt Bendoszki Wielkiej (1144 m n.p.m.). W tym celu, od Schroniska PTTK na Przegibku idziemy niebieskim szlakiem pod górę na szczyt Bendoszki Wielkiej z Krzyżem Milenijnym. Od krzyża wracamy tą samą trasą, a potem na chwilę przed schroniskiem zielonym szlakiem schodzimy do Rycerki Górnej Kolonii.

Wskazówki praktyczne

1. Na przystanek autobusowy Rycerka Górna Kolonia dojeżdżają busy z Rajczy, Milówki oraz Żywca (przewoźnikiem jest firma Thermocar). W tych trzech miejscowościach można przesiąść się na busa z pociągu, ponieważ przez Żywiec, Milówkę i Rajczę prowadzi linia kolejowa relacji Katowice - Bielsko-Biała - Zwardoń.
2. Parkingi dla samochodów osobowych w Rycerce Górnej Kolonii są w zasadzie dwa. Pierwszy jest przy żółtym szlaku w dolinie potoku Racza (ok. 800 m od przystanku autobusowego). Drugi jest przy zielonym szlaku w dolinie potoku Ciapków (ok. 400 m od przystanku autobusowego). Zalecamy pozostawienie pojazdów właśnie na tych dwóch parkingach, gdyż są one monitorowane. Częstym procederem jest parkowanie samochodów poza tymi dwoma parkingami na prywatnych łąkach, co utrudnia przejazd autobusu i skutkuje atakami wandalizmu na pojazdach.
3. Nawierzchnia na trasie jest typowo górska. Jedynie żółty szlak oraz częściowo zielony szlak pokrywają się z bitymi drogami dojazdowymi. Szlak czerwony to w dużej mierze urokliwa leśna wydeptana ścieżka. Może być zatem bardzo dużo luźnych kamieni, błota oraz wystających korzeni.
4. Szlak czerwony w wielu miejscach przecina młaki (rodzaj obszaru źródłowego), co skutkuje dużą ilością wilgoci oraz błota przez cały rok, nawet w okresie suszy.
5. Przed wyruszeniem na szlak proszę bardzo dokładnie przyjrzeć się mapie w okolicy schroniska i szczytu Wielkiej Raczy. Otóż szeroka droga dojazdowa na 5 minut przed schroniskiem prowadzi cały czas prosto do linii granicy i dochodzi do schroniska od strony granicy razem z czerwonym szlakiem turystycznym. Natomiast szlak żółty, na dosłownie kilkadziesiąt metrów przed granicą odbija ostro w prawo w las. Większość osób kieruje się zasadą szerszej drogi, więc nie wchodzą żółtym szlakiem w las. Jest to naprawdę wąska ścieżka, a że rzadko uczęszczana to mocno zarośnięta. Jeżeli zatem przy granicy zgubimy żółty szlak turystyczny, nie stresujmy się tylko drogą dojazdową i czerwonym szlakiem bezpiecznie dojdźmy do schroniska.
6. Trasa ma charakter górski grzbietowy. Oznacza to, iż w pierwszej fazie (żółty szlak) mocno zdobywamy wysokość. W środkowej fazie (czerwony szlak) idziemy naprzemiennie góra-dół z przewyższeniami przekraczającymi 100 m. Najniższym punktem grzbietowego przejścia czerwonym szlakiem jest Przełęcz Śrubita 994 m n.p.m.). W końcowej fazie (zielony szlak) ostro tracimy wysokość.
7. Gastronomia na trasie to dwa schroniska górskie (Wielka Racza i Przegibek), między którymi idziemy pustymi terenami. Oczywiście, ma to swój urok. Spotkanie z naturą, znaczna odległość od cywilizacji i piękne widoki są tym, co najbardziej przyciąga turystów do Worka Raczańskiego. Należy jednak być świadomym, że jest to kilka godzin wyczerpującej wędrówki.
8. W związku z powyższym, wybierając się na tę trasę powinniśmy być odpowiednio przygotowani. Prowiant na drogę oraz duża ilość napojów to podstawa na tej trasie. Warto również pamiętać o odpowiednim spakowaniu plecaka na wypadek załamania pogody. Powinniśmy mieć również ze sobą mapę, ponieważ w sytuacjach awaryjnych od czerwonego szlaku możemy łatwo odbić na stronę polską w jedną z nieoznakowanych ścieżek i po godzinie wędrówki zejść do jednej z dolin. To jest bardzo skrótowa rada. Po więcej zapraszamy do naszego artykułu “Odpowiedzialna włóczęga, czyli jak przygotować się w Beskidy”.
9. Idąc trasą mijamy wielokrotnie drogowskazy do “Chaty na końcu świata” (słow. Chata na konci sveta). Niech nas nie zmyli, że to jakoś bardzo blisko. Nie jest to żaden punkt gastronomiczny na szlaku czy górskie schronisko “tuż za granicą” po słowackiej stronie. My jesteśmy wysoko w górach, a budynek jest typowym obiektem noclegowym (w stylu agroturystyki) w dolinie w Nowej Bystrzycy Vychylovce.