Szlakiem cmentarzy wojennych wokół Magury Małastowskiej

Plan wycieczki

1. Wycieczkę zaczynamy na przełęczy Małastowskiej (604 m n.p.m.), gdzie znajduje się cmentarz wojenny nr 60. Będziemy wędrować szlakiem niebieskim (kierunek: Magura Małastowska). Idziemy przez las delikatnie pod górę. Po ok. 20 minutach dochodzimy do schroniska PTTK (obecnie nieczynne).
2. Dalej za niebieskim i zielonym szlakiem szerokim duktem przez las. Po prawej stronie mijamy wyciąg narciarski Magura Ski Park. Dochodzimy na szczyt Magury Małastowskiej (813 m n.p.m.) – tu węzeł szlaków i ławeczki.
3. Ze szczytu schodzimy na południe szlakiem cmentarnym znaczonym biało-czarnym kwadratem . Tuż pod szczytem znajduje się cmentarz wojenny nr 58. Zagłębiamy się w las.
4. Trzymając się znaków biało-czarnego kwadratu dochodzimy do cmentarza wojennego nr 59. Dalej wąską, zarośniętą ścieżyną docieramy do szerokiej drogi stokowej, która po chwili doprowadza nas do żółtego i zielonego szlaku. Skręcamy w lewo.
5. Wędrujemy drogą asfaltową, która prowadzi z przełęczy Małastowskiej w kierunku Nowicy. Dawniej tę drogę nazywano „Maziarski Put”, gdyż wędrowali nią maziarze z Łosia i Bielanki, niosąc swe towary na sprzedaż. Za jarem potoku szlaki skręcają w lewo do schroniska PTTK. My dalej prosto szosą, którą wracamy na przełęcz Małastowską.

Atrakcje i zabytki

1. Magura Małastowska (813 m n.p.m.) to zalesiony szczyt położony w zachodniej części Beskidu Niskiego i najwyższa kulminacja całego pasma ciągnącego się na długości ok. 10 km. Mimo że góra nie oferuje ciekawych widoków, to jednak w jej masywie znajduje się kilka miejsc wartych odwiedzenia. Na uwagę zasługują trzy cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej, będące świadectwem krwawych walk, jakie rozegrały się tu w pierwszej połowie 1915 roku. Na południowo-wschodnim zboczu góry działało od 1955 roku popularne schronisko PTTK (obecnie nieczynne). Szczyt jest ważnym węzłem szlaków – możemy tu dojść np. zielonym szlakiem z Szymbarku, zielonym szlakiem z Wysowej, niebieskim szlakiem z Gorlic lub niebieskim szlakiem z bacówki PTTK w Bartnem. Na wschodnim zboczu w sezonie zimowym działa wyciąg narciarski Magura Ski Park. Szczyt Magury Małastowskiej zaliczany jest do odznaki Korona Beskidu Niskiego.
2. Przez przełęcz Małastowską (604 m n.p.m.) przebiega droga nr 977 biegnąca z Gorlic do granicy polsko-słowackiej w Koniecznej. Niegdyś przez przełęcz wiodła tzw. „Węgierska Droga” – był to stary szlak handlowy prowadzący na Węgry. Pod koniec XIX wieku na przełęczy znajdowała się karczma dla podróżnych. Warto podejść ok. 100 metrów na wschód od cmentarza wojennego nr 60 – w leśnym gąszczu stoi XVIII-wieczna kapliczka wyremontowana w 1997 roku pamiętająca czasy, gdy biegła tędy stara „Węgierska Droga”.
3. Cmentarze wojenne (nr 58, 59, 60) położone w paśmie Magury Małastowskiej zaprojektował wybitny słowacki architekt Dušan Jurkovič. Są świadectwem krwawych walk, jakie rozegrały się tu w pierwszej połowie 1915 roku. Podczas naszej wędrówki odwiedzimy: cmentarz wojenny nr 60 położony na przełęczy Małastowskiej, na którym pochowano żołnierzy armii austro-węgierskiej. Cmentarz wojenny nr 59 jest położony głęboko w lesie na południowym stoku Magury Małastowskiej, na przełomie lat 80. i 90. XX wieku był trudny do odnalezienia i stał w ruinie. Obecnie do odnowionej nekropolii prowadzi szlak cmentarny znaczony biało-czarnym kwadratem. Pochowano tu 60 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 20 żołnierzy armii rosyjskiej. Cmentarz wojenny nr 58 jest położony tuż pod szczytem Magury Małastowskiej. To duży obiekt – spoczywa tu 136 żołnierzy z obu walczących armii. Cmentarz jest ogrodzony wałem kamiennym z elementami ziemnymi, jest to zapewne nawiązanie do dawnej linii okopów. Na mogiłach znajdują się drewniane krzyże.
4. Podczas wycieczki możemy zdobywać odznaki turystyczne: Koronę Beskidu Niskiego (za szczyt Magury Małastowskiej) oraz odznakę ustanowioną przez Oddział PTTK w Tarnowie „Szlakami cmentarzy wojskowych I wojny światowej”.

Warianty i modyfikacje

1. Warto powędrować ścieżką przyrodniczo-historyczną „Magura Małastowska” wyznakowaną przez Nadleśnictwo Gorlice. Ścieżka edukacyjna ma 1,5 km długości i biegnie fragmentem starej „Węgierskiej Drogi” (był to niegdyś popularny trakt handlowy z Polski na Węgry wiodący przez Karpaty). Ścieżka zaczyna się na przełęczy Małastowskiej i jest oznaczona zielonym paskiem na białym tle . Na trasie znajdują się tablice informacyjne z ciekawostkami ze świata przyrody oraz pole biwakowe, na którym można odpocząć. Jest też miejsce na ognisko, drewniane stoły i ławki.

Wskazówki praktyczne

1. Na wycieczkę najlepiej przyjechać własnym transportem. Duży, bezpłatny parking znajduje się na przełęczy Małastowskiej, po obu stronach drogi prowadzącej z Małastowa do Gładyszowa.
2. Turyści niezmotoryzowani mogą dojechać autobusem z Gorlic do Małastowa i udać się na pole biwakowe w Małastowie, skąd można dojść na przełęcz Małastowską ścieżką edukacyjną znaczoną zielonym paskiem na białym tle . Odległość z pola biwakowego na przełęcz to ok. 1,5 km.
3. Schronisko PTTK pod Magurą Małastowską jest obecnie nieczynne (stan na rok 2023).
4. Najbliższy sklep, w którym możemy zakupić prowiant na drogę, znajduje się w Małastowie. Jeśli chcemy zjeść ciepły posiłek, warto rozważyć wizytę w Gospodzie Magurskiej w Małastowie, oddalonej od przełęczy Małastowskiej ok. 3 km.
5. Trasa wiedzie lasem i jest typowo terenowa. Podejście na szczyt Magury Małastowskiej od strony przełęczy Małastowskiej jest łagodne i nie powinno nastręczyć większych trudności. Odcinek od Przysłupia do cmentarza wojennego nr 59 bywa zarośnięty. Na wycieczkę zabierzmy wygodne obuwie turystyczne.