Szlakiem architektury drewnianej u podnóży Magury Małastowskiej

Plan wycieczki

1. Wycieczkę zaczynamy na przełęczy Małastowskiej (604 m n.p.m.), przy drodze nr 977. Będziemy wędrować szlakiem niebieskim (kierunek: Magura Małastowska). Idziemy przez las delikatnie pod górę. Po ok. 20 minutach dochodzimy do rozwidlenia szlaków. W tym miejscu skręcamy w lewo na szlaki żółty i zielony (kierunek: Uście Gorlickie).
2. Schodzimy wpierw drogą szutrową, a następnie asfaltową do doliny. Po ok. 20 minutach marszu dochodzimy do kolejnego rozwidlenia dróg. W tym miejscu odbija w prawo szlak cmentarny znaczony biało-czarnym kwadratem do cmentarza wojennego nr 59 (patrz: Warianty i modyfikacje). W lewo odbija szlak żółty, którym będziemy wracać. My natomiast idziemy na wprost, drogą asfaltową.
3. Maszerujemy przez Przysłup, który jest obecnie przysiółkiem Nowicy. Po prawej stronie mijamy interesującą kapliczkę z 1882 roku, nieco dalej – w lewo – odbija droga doprowadzająca do cerkwi św. Michała Archanioła z 1756 roku. Po zwiedzeniu świątyni idziemy dalej przez wieś.
4. Dochodzimy do zabudowań Nowicy – wsi, w której poczujemy klimat dawnej Łemkowszczyzny. Po prawej stronie mijamy drewnianą kaplicę pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny z 1889 roku. (aby odwiedzić cudowne źródełko, należy w tym miejscu zejść z głównej drogi i skręcić w prawo, tak jak pokazuje drogowskaz).
5. Idziemy dalej przez wieś, mijając po drodze Dom Ikon oraz wysoką na 2,5-metra drewnianą łyżkę. Podchodzimy do drewnianej cerkwi z 1843 roku. Obok znajduje się drewniana zabytkowa kostnica – jedna z ostatnich takich budowli na Łemkowszczyźnie. W starej chyży obok cerkwi mieści się siedziba Stowarzyszenia Magurycz.
6. Spod cerkwi wracamy tą samą drogą ok. 10 minut, po czym odbijamy z głównej drogi w prawo. Schodzimy drogą asfaltową pośród bardzo ładnych widoków. Przechodzimy przez punkt widokowy na Wierchu (620 m n.p.m.). W tym miejscu spotykamy znaki żółtego szlaku . Skręcamy w lewo, opuszczając asfalt.
7. Wędrujemy żółtym szlakiem, granicą lasu i łąk. Miejscami teren jest tu podmokły. Przechodzimy przez widokowy grzbiet Polany (637 m n.p.m.). Pod koniec dołącza szlak zielony, który wiedzie ze Smerekowca. Dochodzimy do znanej nam już drogi asfaltowej z początku naszej wycieczki – jesteśmy z powrotem w Przysłupiu. Skręcamy w prawo.
8. Wędrujemy tak zwaną drogą maziarską – tędy niegdyś przejeżdżały wozy maziarskie z Łosia i Bielanki, wioząc w świat maź i smary. Cały czas trzymamy się asfaltowej drogi (nie odbijajmy już na grzbiet Magury Małastowskiej). Docieramy na przełęcz Małastowską – tu kończymy wycieczkę, zamykając pętlę.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Przez przełęcz Małastowską (604 m n.p.m.) – miejsce, w którym zaczynamy wycieczkę –  przebiega droga nr 977 biegnąca z Gorlic do granicy polsko-słowackiej w Koniecznej. Niegdyś przez przełęcz wiodła tzw. „Węgierska Droga” – był to stary szlak handlowy prowadzący na Węgry. Pod koniec XIX wieku na przełęczy znajdowała się karczma dla podróżnych. Warto podejść ok. 100 metrów na wschód od cmentarza wojennego nr 60 – w leśnym gąszczu stoi XVIII-wieczna kapliczka wyremontowana w 1997 roku pamiętająca czasy, gdy biegła tędy stara „Węgierska Droga”. Cmentarz wojenny nr 60 położony na Przełęczy Małastowskiej został zaprojektowany przez wybitnego słowackiego architekta Dušana Jurkowiča. Jest świadectwem krwawych walk, jakie rozegrały się tu w pierwszej połowie 1915 roku.
2. Przysłup położony u południowych podnóży Magury Małastowskiej był niegdyś osobną wsią, dziś jest to przysiółek Nowicy. Stoi tu jedna z najstarszych drewnianych cerkwi na Łemkowszczyźnie – cerkiew św. Michała Archanioła z 1756 roku. W latach 80. XIX wieku dokonano przebudowy świątyni, zmieniając jej wygląd. Wewnątrz znajduje się XIX-wieczny ikonostas. Świątynia znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce.
3. Nowica to wieś położona u południowo-zachodnich podnóży Magury Małastowskiej. W miejscowości znajduje się kilka miejsc wartych odwiedzenia. W zachodniej części wsi stoi greckokatolicka cerkiew pw. św. Paraskewy z 1843 roku, obok zabytkowa drewniana kostnica – jedna z niewielu zachowanych na terenie Łemkowszczyzny. Bliżej Przysłupia stoi drewniana kaplica pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny z 1889 roku. Warto podejść do cudownego źródełka, w dniu 28 sierpnia odbywa się tu odpust greckokatolicki. W Nowicy ma swoją siedzibę Stowarzyszenie Magurycz, prężnie działa też Stowarzyszenie Przyjaciół Nowicy. Warto wspomnieć, że Nowica była niegdyś ważnym w okolicy ośrodkiem wytwarzania wyrobów drewnianych. Tradycję tę upamiętnia ogromna, drewniana łyżka postawiona w centrum wsi. Do dziś we wsi zachowało się sporo drewnianych chyż.

 Warianty i modyfikacje

1. Warto wydłużyć trasę i odwiedzić cmentarz wojenny nr 59, który położony jest głęboko w lesie na południowym stoku Magury Małastowskiej. Na cmentarzu spoczywa 60 żołnierzy armii austro-węgierskiej i 20 żołnierzy armii rosyjskiej. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku miejsce to było trudne do odnalezienia, a cmentarz był w kompletnej ruinie. Obecnie do odnowionej nekropolii prowadzi szlak cmentarny znaczony biało-czarnym kwadratem . Do cmentarza dojdziemy w ok. 20 minut, kierunek marszu pokazuje szlakowskaz. Wracamy na trasę tą samą drogą.
2. Z punktu widokowego na Wierchu (620 m n.p.m.) możemy zejść ok. 20 minut żółtym szlakiem w stronę Uścia Gorlickiego, by odwiedzić ładny, drewniany kościółek św. Stanisława Biskupa w Odernem. Kościół został zbudowany z 1898 roku z inicjatywy Magdaleny Miłkowskiej – ówczesnej właścicielki tych ziem, która odziedziczyła majątek po swoim ojcu Franciszku Trzecieskim. Wracamy na trasę tą samą drogą.
3. U południowych podnóży Magury Małastowskiej znajduje się jeszcze jedna ciekawa cerkiew warta odwiedzenia. To drewniana cerkiew św. Łukasza Ewangelisty w Leszczynach z 1835 roku typu zachodniołemkowskiego. Wewnątrz znajduje się ikonostas z 1909 roku. Świątynia leży na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce. Obecnie Leszczyny stanowią przysiółek Kunkowej.
4. 4. Z przełęczy Małastowskiej możemy podejść na szczyt Magury Małastowskiej (813 m n.p.m.), a następnie zejść do Przysłupia szlakiem cmentarnym oznaczonym biało-czarnym kwadratem , odwiedzając po drodze cmentarze wojenne nr 58 i 59. Szczyt zaliczany jest do Korony Beskidu Niskiego.

Wskazówki praktyczne

1. Na wycieczkę najlepiej przyjechać własnym transportem. Duży, bezpłatny parking znajduje się na przełęczy Małastowskiej, przy drodze nr 977 biegnącej z Gorlic do granicy polsko-słowackiej w Koniecznej.
2. Najbliższy sklep, w którym możemy zakupić prowiant na drogę, znajduje się w Małastowie. Jeśli chcemy zjeść ciepły posiłek, warto rozważyć wizytę w Gospodzie Magurskiej w Małastowie, oddalonej od przełęczy Małastowskiej ok. 3 km.
3. Trasę można podzielić na kilka części. Pierwszy odcinek wiedzie przez las, następnie czeka nas długi fragment wiodący drogą asfaltową przez wieś Nowica. Żółty szlak z Wierchu przez Polanę prowadzi przez łąki i jest słabo oznaczony w terenie, po deszczu teren bywa tu podmokły. Odcinek ten jest bardzo widokowy. Podejście z Przysłupia do cmentarza wojennego nr 59 wiedzie wąską ścieżyną i bywa zarośnięte. Na wycieczkę zabierzmy wygodne obuwie turystyczne.
4. W okresie letnim w Przysłupiu, nieopodal cerkwi, można kupić sery kozie.