Jaśliska – na węgierskim trakcie

Plan wycieczki

1. Wycieczkę zaczynamy na rynku w Jaśliskach. Kierujemy się na ulicę Dalejowską, po lewej stronie mijamy kapliczkę na tzw. kurhanie szwedzkim. Przechodzimy przez most na Jasiołce, po chwili przekraczamy drogę wojewódzką nr 897 (Tylawa – Komańcza). Przed nami tablica informacyjna i początek ścieżki historyczno-krajobrazowej „Na Węgierskim Trakcie”.
2. Przekroczywszy szosę Tylawa – Komańcza kierujemy się na północ. Po chwili mijamy kapliczkę zwaną „Na Sołtystwie” (spod budowli bije źródełko z wodą). Dalej droga prowadzi pod górę, głębokim jarem. Docieramy na grzbiet, gdzie stoi murowana kapliczka św. Jana Nepomucena (zwana kapliczką „U Jana”).
3. Wędrujemy grzbietem, odkrytą przestrzenią, dawnym traktem węgierskim. Za nami rozpościera się ładna panorama na okolicę. Po lewej stronie nad Jaśliskami widać masyw Kamienia (857 m n.p.m.), zaś po prawej stronie górę Kamarkę (630 m n.p.m.). W dalszej części wędrówki zobaczymy zalesione wierzchołki Ostrej (687 m n.p.m.) i Piotrusia (728 m n.p.m.) oraz grzbiet Bani Szklarskiej (695 m n.p.m.).
4. Dochodzimy do masztu przekaźnikowego. Dalej utwardzona droga prowadzi wśród pól, łagodnie w dół. Po prawej stronie widoczne są budynki dawnego PGR-u. Dochodzimy do miejscowości Szklary i szosy Daliowa – Rymanów. W tym miejscu na wschód odchodzi szutrówka prowadząca w kierunku Lasu Jaworznik. Wracamy do Jaślisk tą samą trasą.   

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Trakt węgierski z Jaślisk do Szklar, którym będziemy wędrować, to fragment starego szlaku handlowego, który wiódł z północy na południe w stronę Węgier przez przełęcz Beskid nad Czeremchą. Trakt jaśliski bywał nazywany „szlakiem winnym”, bowiem już w XVI wieku transportowano tą drogą znakomite wino z Węgier. Dzięki wymianie handlowej miasteczko szybko się rozwijało. Dawne drogi były prowadzone w zależności od ukształtowania terenu – wykorzystywano naturalne doliny i przełomy rzek, ale nie tylko. Nasza trasa wiedzie górskim grzbietem, z pięknym widokiem na okolicę.
2. Na trakcie węgierskim znajduje się murowana kapliczka św. Jana Nepomucena, zwana kapliczką „U Jana”. To urokliwe miejsce zostało utrwalone w filmie „Wino truskawkowe” w reżyserii Dariusza Jabłońskiego. Kapliczka pochodzi być może z XVIII wieku, ale nieznana jest dokładna data jej powstania. W 2003 roku budowla została odrestaurowana. Grzbiet, na którym stoi kapliczka, mieszkańcy Jaślisk nazywali „U Jana”. Pędzono tędy zwierzęta na targ do Rymanowa. Utrwalił się nawet zwyczaj oprowadzania bydła wokół kapliczki – miało to dawać gwarancję, że zwierzę jest warte swej ceny.
3. Jaśliska to pełna uroku miejscowość położona przy ujściu Bełczy do Jasiołki, w południowej części Beskidu Niskiego. Dawne miasteczko, którego początki sięgają roku 1366, położone na ważnym szlaku handlowym prowadzącym w stronę Węgier. Już w XVI wieku w Jaśliskach znajdował się skład wina, a miasto było otoczone murami miejskimi. Do dziś zachowała się małomiasteczkowa zabudowa rynku (Jaśliska utraciły prawa miejskie w 1934 roku). Najstarsze, drewniane domy usytuowane w zachodniej pierzei pochodzą z drugiej połowy XIX wieku. Dawny ratusz – ze względu na zły stan – został rozebrany, na jego miejscu stoi nowy budynek. Pod rynkiem istnieją piwnice, które niegdyś pełniły rolę podziemnych składów wina. Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w stylu późnobarokowym został zbudowany w pierwszej połowie XVIII wieku. W ołtarzu głównym znajduje się łaskami słynący obraz przedstawiający Matkę Boską Jaśliską.
4. Na uwagę zasługują liczne w okolicy kapliczki przydrożne. Na naszej trasie znajduje się kapliczka na tzw. kurhanie szwedzkim datowana na 1659 rok. Około 900 metrów na południe od rynku, przy drodze w kierunku Lipowca, stoi murowana kapliczka „Na Łamańcu” wzniesiona w pierwszej połowie XIX wieku. Na trakcie węgierskim, niedaleko szosy prowadzącej w kierunku Komańczy, znajduje się kapliczka „Na Sołtystwie” – według ludowej tradycji została wzniesiona w pobliżu źródełka z cudowną wodą.
5. Jaśliska to ulubione miejsce filmowców. Miejscowość leży na Podkarpackim Szlaku Filmowym. Kręcono tu między innymi film „Wino truskawkowe” w reżyserii Dariusza Jabłońskiego – jest to ekranizacja prozy Andrzeja Stasiuka pt. „Opowieści galicyjskie”. Jaśliska zostały pokazane również w nominowanym do Oskara filmie „Boże Ciało” w reżyserii Jana Komasy.

Warianty i modyfikacje

1. Jaśliska są dobrą bazą wypadową na wycieczki po południowo-wschodniej części Beskidu Niskiego. Polecamy spacer urokliwą doliną w stronę granicy polsko-słowackiej, do nieistniejącej wsi łemkowskiej Czeremcha, w której zachowały się jedynie ślady dawnego życia. Przez przełęcz Beskid nad Czeremchą wiódł niegdyś ważny trakt handlowy na Węgry o ponadregionalnym znaczeniu. Wycieczkę do Czeremchy najlepiej rozpocząć we wsi Lipowiec, oddalonej od Jaślisk o ok. 4 km.
2. Jeśli mamy więcej czasu i sił, warto udać się na wędrówkę do Zyndranowej szlakiem znaczonym biało-niebieskim kwadratem . Początek ścieżki znajduje się na rynku w Jaśliskach. Kierujemy się na południe dawnym traktem węgierskim. Po ok. 900 metrach dochodzimy do kapliczki „Na Łamańcu” i skręcamy w prawo. Teraz widokowymi łąkami poniżej Kamarki, a następnie lasem stokami Tokarni schodzimy do doliny i chatki studenckiej w Zyndranowej. Trasa jest typowo terenowa, miejscami bywa zarośnięta. Na jej przejście należy przeznaczyć ok. 2,5 godziny.

Wskazówki praktyczne

1. Do Jaślisk możemy dojechać autobusami z Krosna i Rymanowa (kursy realizowane są tylko w dni powszednie).
2. Trasa ścieżką historyczną „Na Węgierskim Trakcie” z Jaślisk do Szklar wiedzie utwardzoną drogą wśród pól i łąk, cały czas odkrytą przestrzenią. Na wędrówkę zabierzmy wygodne obuwie turystyczne.
3. W centrum Jaślisk znajdują się dwa sklepy, w których możemy kupić prowiant na drogę. Warto zajrzeć do kultowego Baru Czeremcha – miejsca, w którym kręcono sceny do filmu „Wino truskawkowe”. Tu czas jakby się zatrzymał… W pobliżu znajduje się piekarnia z pysznym, gorącym chlebem. Jeśli chcemy zjeść ciepły posiłek, warto rozważyć wizytę w karczmie Bieszczadzka Waderka w Jaśliskach lub w restauracji Dzikie Wino w pobliskiej Daliowej.