Lasy Bukowicy, Darów i Surowica – z Pastwisk do Moszczańca

Plan wycieczki

1. Wycieczkę zaczynamy w Pastwiskach, przy Regionalnym Centrum Pamięci Karola Wojtyły, gdzie znajduje się niewielki parking. Będziemy wędrować szlakiem koloru zielonego . Ruszamy na południe drogą przez wieś. Po ok. 500 metrach szlak skręca w lewo. Podchodzimy polną drogą do skraju lasu. Dalej – łagodnie pofałdowanym terenem – dorodnym, bukowym lasem przez kulminację Spalonego Horbka (546 m n.p.m.).
2. Szlak schodzi do Puław Górnych. Tu połączenie ze szlakiem czerwonym. Dalej – szlakami czerwonym i zielonym – odkrytym terenem podchodzimy w pasmo Bukowicy. Przed wejściem do lasu punkt widokowy i ławeczka ustawiona przez SKPB Rzeszów. Roztacza się stąd ładna panorama na Pogórze Bukowskie i gniazdo Jawornika.
3. Ścieżką przez las dochodzimy na główny grzbiet Bukowicy. Tu węzeł szlaków. W tym miejscu skręcamy w prawo na szlak zielony (kierunek: Moszczaniec). Teraz przez stary, bukowy las, granicą rezerwatu „Bukowica”. Przed szczytem Działu (665 m n.p.m.) drzewostan zmienia się – wędrujemy wśród dzikich sośnin. Jeszcze 20 minut marszu przez las i odsłania się ładny widok na dolinę Darowa.
4. Szlak zielony doprowadza do drogi asfaltowej. Jesteśmy w Darowie – dawnej, nieistniejącej wsi. Skręcamy w prawo (jeśli chcemy odwiedzić miejsce po cerkwi i cmentarz w Darowie, w tym miejscu należy skręcić w lewo i drogą asfaltową podejść ok. 200 metrów).
5. Wędrujemy przez las wąską, asfaltową drogą. Dochodzimy do leśniczówki „Darów”, która znajduje się już na terenie dawnej wsi Surowica. Wiedzie tędy również czarny szlak rowerowy.
6. Przekraczamy most na Wisłoku. Nieco dalej – po lewej stronie, przy drodze – znajduje się miejsce po cerkwi w Surowicy oznaczone tablicą. W głębi – w zaroślach – pozostałości po starym cmentarzu. Drugi cmentarz znajduje się za potokiem.
7. Szlak zielony opuszcza asfaltową drogę i skręca w lewo. Polnymi ścieżkami dochodzimy do drogi wojewódzkiej nr 897. Skręcamy w lewo. Jeszcze chwila marszu szosą i docieramy do centrum Moszczańca, gdzie kończymy wędrówkę.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. W Pastwiskach – w centrum wsi, przy zielonym szlaku – znajduje się Regionalne Centrum Pamięci Kardynała Karola Wojtyły. Miejsce to upamiętnia liczne wędrówki księdza Karola Wojtyły po Beskidzie Niskim. Ulubionym miejscem przyszłego papieża była pobliska Rudawka Rymanowska, gdzie znajduje się monumentalna ściana skalna o nazwie Olzy, a po drugiej stronie Wisłoka – pomnik jego pamięci. W kościele św. Józefa w Pastwiskach znajduje się figurka Matki Boskiej Fatimskiej podarowana przez Jana Pawła II.
2. Wędrując zielonym szlakiem z Pastwisk do Puław Górnych, będziemy szli granicą rezerwatu Olzy. Ochroną rezerwatową objęto tu fragment przełomu Wisłoka z odsłonięciem skalnym oraz północno-zachodnie zbocza szczytu Spalony Horbek porośnięte żyzną buczyną karpacką. Ściana skalna o nazwie Olzy to jedna z największych w polskich Karpatach odkrywka łupków menilitowych. Ten niewielki rezerwat położony w Rudawce Rymanowskiej na terenie Pogórza Bukowskiego został utworzony w 2022 roku.
3. Puławy to wioska leżąca w dolinie górnego Wisłoka składająca się z dwóch części: Puław Dolnych oraz Puław Górnych. W wyniku wysiedleń Łemków wieś po II wojnie światowej całkowicie opustoszała. Dopiero w 1969 roku do wyludnionej doliny sprowadzili się osadnicy z Zaolzia (podobnie jak do sąsiedniego Wisłoczka i Woli Piotrowej) i na nowo zasiedlili tę miejscowość. W Puławach Górnych działają liczne gospodarstwa agroturystyczne, a także wyciąg narciarski „Kiczera Ski”. Przez miejscowość przebiega szlak zielony z Beska do Moszczańca oraz szlak czerwony z Rymanowa-Zdroju do Komańczy (to fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego). Warto zajrzeć na cmentarz w Puławach Górnych, który znajduje się na wzniesieniu, tuż przy zielonym i czerwonym szlaku. Na nim wiele ciekawych nagrobków. Tam też stała greckokatolicka cerkiew zbudowana w 1831 roku, rozebrana po II wojnie światowej – jedyną pozostałością po dawnej świątyni jest krzyż z kopuły cerkiewnej.
4. Schodząc z głównego grzbietu pasma Bukowicy, w kierunku Działu, będziemy wędrować granicą rezerwatu „Bukowica”. Jest to rezerwat leśny położony w południowo-zachodniej części pasma Bukowicy, obejmujący południowe zbocza góry Skibce (776 m n.p.m.) oraz stoki Działu (665 m n.p.m.). Ochronie rezerwatowej podlegają tu naturalne zbiorowiska leśne, w tym cenna buczyna karpacka o charakterze puszczańskim. W lesie górskim dominuje buk i jodła. W niższych partiach – położonych na terenie doliny Darowa – występuje las łęgowy górski, w którym dominuje olsza szara i jesion. Najstarsze drzewostany w rezerwacie liczą 150 lat. W leśnych ostępach rezerwatu „Bukowica” można spotkać duże drapieżniki: rysie, wilki, okresowo zachodzą również niedźwiedzie.
5. Darów to nieistniejąca wieś łemkowska położona u południowego podnóża Skibców opustoszała w wyniku powojennych wysiedleń. Zachowało się niewiele śladów po tej miejscowości. Po dawnej cerkwi zbudowanej w 1927 roku została jedynie podmurówka (świątynia została rozebrana w 1949 roku). Powyżej znajduje się cmentarz wiejski, na nim kilka nagrobków. W centrum dawnej wsi stoi chatka myśliwska. Współczesna leśniczówka „Darów” leży już na terenie sąsiedniej wsi Surowica. Przez dolinę przebiega szlak zielony z Moszczańca do Beska, a także asfaltowa (na niektórych odcinkach utwardzona) droga z Moszczańca do Wisłoka Wielkiego, którą wiedzie czarny szlak rowerowy.
6. Surowica to nieistniejąca wieś łemkowska położona w dolinie potoku Moszczaniec oraz w szerokiej dolinie Wisłoka. W dwudziestoleciu międzywojennym mieszkało tu ponad pół tysiąca osób, po II wojnie światowej Łemkowie zostali stąd wysiedleni. Po dawnej wsi pozostała jedynie cicha i opustoszała dolina. W centrum wsi znajdowała się drewniana cerkiew zbudowana w 1910 roku. W latach pięćdziesiątych XX wieku cerkiew jeszcze stała, ale była w fatalnym stanie i służyła jako stodoła dla miejscowego PGR-u. Dziś nie ma po niej śladu (cerkwisko oznaczone jest tablicą). Nieco w głębi – w zaroślach – znajduje się starszy cmentarz w Surowicy, na nim kilka zniszczonych nagrobków. Po drugiej stronie potoku Moszczaniec, na skarpie, znajduje się nowszy cmentarz z kilkoma krzyżami nagrobnymi.

Warianty i modyfikacje

1. Będąc w okolicy, warto podjechać do pobliskiej Rudawki Rymanowskiej, gdzie znajduje się monumentalna Ściana Olzy – największa w polskich Karpatach odkrywka łupków menilitowych. Zimą – na urwistych brzegach Wisłoka – tworzą się zjawiskowe lodospady. Dojście do ściany Olzy jest bardzo proste – przy głównej drodze w Rudawce Rymanowskiej znajduje się duży parking. Stąd idziemy polną drogą, mijając po drodze amfiteatr. Jest to duża atrakcja turystyczna w okolicy. Latem – w słoneczne dni – spotkamy tu mnóstwo ludzi kąpiących się w Wisłoku.
2. Warto wydłużyć trasę, by zdobyć Skibce (776 m n.p.m.) – położone w zachodniej części pasma Bukowicy. Jest to szczyt zaliczany do odznaki „Krośnieńska Korona Górska”. Po dojściu do głównego grzbietu pasma Bukowicy i węzła szlaków, skręcamy w lewo za znakami czerwonego szlaku (kierunek: Tokarnia / Komańcza). Jeszcze 10 minut marszu i dochodzimy na Skibce – szczyt jest oznaczony tabliczką. Wracamy na główną trasę tą samą drogą.
3. Ostatni odcinek – z Surowicy do Moszczańca – możemy pokonać drogą asfaltową. W tej wersji nie trzymamy się zielonego szlaku, który dwukrotnie przekracza bród na potoku Moszczaniec. W przypadku wysokiego stanu wody, przekroczenie potoku może nastręczyć trudności. W Surowicy – w pobliżu miejsca po nieistniejącej cerkwi – nie skręcamy na szlak zielony, tylko trzymamy się cały czas asfaltowej drogi. Wiedzie nią także czarny szlak rowerowy. Po dojściu do drogi wojewódzkiej nr 897 (z Jaślisk do Komańczy), skręcamy w lewo. Stąd mamy jeszcze niecałe 2 km marszu szosą do centrum Moszczańca.  

Wskazówki praktyczne

1. Do Pastwisk dojedziemy nielicznymi autobusami kursującymi z Zarszyna. Do Moszczańca jeżdżą autobusy z Komańczy oraz rzadziej – z Sanoka. Planując wycieczkę, zadbajmy wcześniej o transport powrotny, bowiem komunikacja publiczna w regionie jest dość ograniczona.
2. Na trasie nie ma schroniska, zatem przed wycieczką należy zaopatrzyć się w prowiant na drogę. Smaczny, domowy posiłek można zjeść w restauracji Amadeus w Puławach Górnych, która jest zlokalizowana pod wyciągiem narciarskim „Kiczera Ski”. Miejsce to jest oddalone niecałe 5 minut marszu od zielonego szlaku. To dobra opcja na odpoczynek przed dalszą wędrówką.
3. Jeśli mamy do dyspozycji samochód lub inny transport zorganizowany, warto rozważyć wizytę w Rudawce Rymanowskiej, gdzie znajduje się Ośrodek Wczasów Zdrowotnych „Rudawka”. Można tu zjeść smaczny, domowy obiad i odpocząć przy tężni solankowej.
4. Na wędrówkę zabierzmy wygodne obuwie turystyczne. Nawierzchnia na szlaku jest zróżnicowana. Część trasy wiedzie lasem w terenie górskim. Ostatni odcinek prowadzi przez doliny nieistniejących wsi: Darowa i Surowicy – tu nawierzchnia na szlaku to asfalt i droga utwardzona.
5. Trasa wiedzie po terenach bardzo rzadko odwiedzanych przez turystów. Całkiem prawdopodobne, że przez dłuższy czas nie spotkamy nikogo. Przez większą część wycieczki będziemy poza zasięgiem sieci komórkowej.