Chatka studencka w Zyndranowej i Jałowa Kiczera pętlą z Lipowca

Plan wycieczki

1. Wycieczkę rozpoczynamy w pobliżu gospodarstwa agroturystycznego „Ostoja” w Lipowcu. Będziemy wędrować szlakiem gminnym oznaczonym biało-żółtym kwadratem , kierując się za drogowskazem z napisem: Czerwony Horb. Za mostkiem na potoku Bełcza skręcamy w prawo i przechodzimy przez bród. Znowu skręcamy w prawo na wyraźną ścieżkę i zaczynamy podejście na Tokarnię. Czeka nas teraz zaciszny, leśny odcinek pośród dorodnej buczyny karpackiej.
2. Po godzinie marszu dochodzimy do rozdroża szlaków i skręcamy w lewo na ścieżkę oznaczoną biało-niebieskim kwadratem prowadzącą do Zyndranowej (jeśli w tym miejscu skręcilibyśmy w prawo, ścieżka doprowadziłaby nas do Jaślisk). Schodzimy wpierw lasem, potem przez łąkę do doliny potoku Panna – przed nami ładny widok na Kiczerę i Jałową Kiczerę. Dochodzimy do szutrowej drogi i skręcamy w lewo. Jeszcze chwila marszu i docieramy do studenckiego schroniska turystycznego – chatki w Zyndranowej.
3. Spod chatki wędrujemy szlakiem czarnym . Mijamy użytek ekologiczny „Czarna Młaka”. Na tym odcinku będziemy maszerować przez podmokły teren oraz kilkakrotnie przekraczać górski potok. Po ok. 40 minutach marszu dochodzimy do granicy polsko-słowackiej i na szczyt Jałowej Kiczery (578 m n.p.m.) – w tym miejscu znajduje się tablica informacyjna z mapą Beskidu Dukielskiego oraz ławostół.
4. Skręcamy w lewo na niebieski szlak (kierując się za drogowskazem z napisem Jasiel). Na tym odcinku będą nam towarzyszyć znaki słowackiego szlaku granicznego oznaczonego kolorem czerwonym oraz żółty szlak prowadzący z Zyndranowej. Wędrujemy lasem wzdłuż granicy polsko-słowackiej.
5. Po ok. 40 minutach marszu opuszczamy szlak graniczny i skręcamy w lewo, trzymając się niebieskiego szlaku . Dochodzimy do rozległej polany, a następnie znów zagłębiamy się w las. W końcu wychodzimy na łąki – przed nami nieistniejąca łemkowska wieś Czeremcha. Po chwili mijamy odbicie w lewo na ścieżkę, którą można szybko dojść do okopów konfederatów barskich. Wkrótce docieramy do potoku i przekraczamy bród.
6. Docieramy do wygodnej, utwardzonej drogi – jesteśmy na terenie dawnej łemkowskiej wsi Czeremcha. Skręcamy w lewo, trzymając się niebieskiego szlaku (jeśli chcemy odwiedzić cerkwisko i stary cmentarz wiejski w Czeremsze znajdujące się ok. 400 metrów dalej, w tym miejscu skręćmy w prawo).
7. Wędrujemy dawnym traktem węgierskim. Mijamy ciekawe drogowskazy z napisami: Babadag 1034 km i Nordkapp 3190 km nawiązujące do książki „Jadąc do Babadag” Andrzeja Stasiuka. Po chwili szlak niebieski odbija w prawo, my dalej prosto szeroką drogą. Jesteśmy na terenie dawnej łemkowskiej wsi Lipowiec. Po prawej stronie mijamy zniszczone budynki PGR-u, nieco dalej stary cmentarz wiejski, na którym zachowało się kilka kamiennych nagrobków. Wkrótce docieramy do „centrum” Lipowca, gdzie kończymy wycieczkę, zamykając pętlę.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Lipowiec, w którym zaczynamy naszą wycieczkę, położony na dawnym trakcie węgierskim, to obecnie cicha osada, w której znajduje się kilka domów oraz gospodarstwo agroturystyczne „Ostoja”. Na przełomie XIX i XX wieku we wsi mieszkało ponad 600 osób, niemal wszyscy byli Łemkami. II wojna światowa oraz powojenne wysiedlenia zmieniły krajobraz tej ziemi. Przez wiele lat funkcjonowało tu państwowe gospodarstwo rolne (PGR), którego ruiny budynków ostały się do dziś. Po najstarszej, XVII-wiecznej cerkwi we wsi praktycznie nie ma już śladu. Nowa cerkiew (rozebrana po II wojnie) stała w sąsiedztwie cmentarza, na którym zachowało się kilka kamiennych nagrobków.
2. Studenckie schronisko turystyczne zwane potocznie chatą w Zyndranowej prowadzone jest przez Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Rzeszowa od 1980 roku. Budynek to dawny drewniany barak robotniczy, który był niegdyś wykorzystywany przez pracowników leśnych. Chata działa w wakacje (od lipca do września) oraz w czasie długich weekendów. Można tu przenocować w warunkach turystycznych, skorzystać z kuchni samoobsługowej, rozpalić ognisko i rozbić własny namiot. Blisko stąd w pasmo graniczne: na Kiczerę, Jałową Kiczerę czy przełęcz Dukielską. Można stąd powędrować do Jaślisk, nieistniejącej wsi łemkowskiej Czeremcha lub do Muzeum Kultury Łemkowskiej w centrum Zyndranowej.
3. Jałowa Kiczera (578 m n.p.m.) to całkowicie zalesiony szczyt w Beskidzie Niskim, położony między przełęczą Dukielską a przełęczą Beskid nad Czeremchą. Przez niższy wierzchołek przechodzi granica polsko-słowacka. Przez szczyt przebiega długodystansowy szlak niebieski (z Rzeszowa do Grybowa) oraz czerwony, graniczny szlak słowacki. Na północnych stokach znajduje się użytek ekologiczny „Czarna Młaka” z bogatą szatą roślinną – rośnie tu m.in. lepiężnik wyłysiały czy sałatnica leśna.
4. Czeremcha to nieistniejąca wieś łemkowska położona tuż przy granicy polsko-słowackiej, w dolinie potoku Bełcza, na dawnym trakcie węgierskim. Na przełomie XIX i XX wieku Czeremchę zamieszkiwało ponad 400 osób, większość stanowili Łemkowie. Po II wojnie światowej mieszkańców wysiedlono, a wieś całkowicie opustoszała. Do dziś w dolinie zachowały się ślady po cerkwi (podmurówka), cmentarz wiejski oraz kilka krzyży przydrożnych. Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej zbudowana w 1883 roku stała przy głównej drodze – ok. 1,5 km na północ od granicznej przełęczy. Budowla została rozebrana w latach pięćdziesiątych XX wieku. Na miejscu dawnej cerkwi w 2011 roku postawiono pomnik. Cmentarz wiejski znajduje się po drugiej stronie drogi. Przy wejściu do dawnej wsi stoją ciekawe tablice drogowe: Babadag 1034 km oraz Nordkapp 3190 km – to chętnie fotografowane miejsce na trasie.
5. Trasa wiedzie przez teren Jaśliskiego Parku Krajobrazowego, który chroni wschodnią część Beskidu Niskiego, w tym obszar źródliskowy Jasiołki i Wisłoka. Najwyższym szczytem w parku jest góra Kamień nad Jaśliskami (857 m n.p.m.) położona w grzbiecie granicznym. W parku królują lasy (w tym dorodne buczyny karpackie). Na uwagę zasługuje również dziedzictwo historyczne i kulturowe – w tym urokliwe doliny, w których znajdziemy liczne ślady po wysiedlonych wsiach łemkowskich.

Warianty i modyfikacje

1. Trasę możemy znacząco wydłużyć, kontynuując wędrówkę szlakiem czerwonym wzdłuż granicy polsko-słowackiej. W tym wariancie nie odbijamy z granicznego szlaku na szlak niebieski do Czeremchy, tylko idziemy dalej zdobywając po drodze dwa szczyty: Pstrzyńską oraz Klin (689 m n.p.m.). Dochodzimy do przełęczy Beskid nad Czeremchą, gdzie znajduje się wiata oraz witacz gminy Jaśliska. W tym miejscu skręcamy w lewo i wędrujemy przez nieistniejącą wieś łemkowską Czeremcha. Utwardzoną drogą – dawnym traktem węgierskim – docieramy do Lipowca, gdzie kończymy wycieczkę.
2. Będąc w Zyndranowej, warto odwiedzić Muzeum Kultury Łemkowskiej, które znajduje się w centrum wsi, ok. 45 minut marszu od chatki studenckiej. Przed wizytą w muzeum, sprawdźmy godziny otwarcia obiektu: www.zyndranowa.org.
3. Wycieczkę możemy zacząć i zakończyć w Jaśliskach, robiąc dłuższą pętlę niż opisana w wersji podstawowej. Z rynku w Jaśliskach kierujemy się na południe ścieżką oznaczoną biało-niebieskim kwadratem (kierunek marszu wskazuje tablica z napisem: ścieżka turystyczna Jaśliska – Zyndranowa). Po ok. 900 metrach dochodzimy do kapliczki „Na Łamańcu” i skręcamy w prawo. Teraz widokowymi łąkami poniżej Kamarki, a następnie lasem. Po ok. 2 godzinach marszu schodzimy do doliny i chatki studenckiej w Zyndranowej. Dalej jak w opisie trasy podstawowej. Z Lipowca do Jaślisk wracamy drogą ok. 4,5 km.

Wskazówki praktyczne

1. Do Lipowca nie kursuje komunikacja publiczna, zatem na wycieczkę należy przyjechać własnym transportem. Samochód możemy zaparkować niedaleko gospodarstwa agroturystycznego „Ostoja” w Lipowcu, przy węźle szlaków, przed drewnianym mostkiem na Bełczy. Planując dojazd do Lipowca, pamiętajmy, że droga asfaltowa kończy się kilometr przed osadą. Ostatni odcinek prowadzi nierówną drogą z wybojami.
2. Komunikacja publiczna dojeżdża do Jaślisk oddalonych od Lipowca o ok. 4,5 km. Do Jaślisk dojeżdżają busy z Krosna (przejeżdżające m.in. przez Rymanów-Zdrój), jednak kursy realizowane są tylko w dni powszednie.
3. Trasa wiedzie w terenie przygranicznym oraz częściowo granicą polsko-słowacką, zatem na wędrówkę zabierzmy dowód osobisty. Przez dłuższą część naszej wycieczki będziemy poza zasięgiem sieci komórkowej.
4. Trasa jest bardzo urozmaicona pod względem nawierzchni. Będziemy wędrować lasem, pośród sielskich łąk, a także wygodną, utwardzoną drogą przez Czeremchę i Lipowiec. Pewnym utrudnieniem może być czarny szlak na Jałową Kiczerę – na tym odcinku będziemy kilkakrotnie przechodzić przez górski potok, zaś w okolicy użytku ekologicznego „Czarna Młaka” teren jest podmokły. Schodząc do Czeremchy przez łąki niebieskim szlakiem, także natrafimy na bród – w tym miejscu poziom wody może być wysoki.
5. Na trasie nie ma sklepu ani gastronomii. Prowiant na drogę możemy kupić w Jaśliskach oddalonych od Lipowca o ok. 4,5 km. Jeśli chcemy zjeść ciepły posiłek, warto rozważyć wizytę w Barze Czeremcha w Jaśliskach, w karczmie Bieszczadzka Waderka lub w restauracji Dzikie Wino w Daliowej.
6. Studenckie schronisko turystyczne prowadzone przez SKPB Rzeszów zwane potocznie chatką w Zyndranowej działa w sezonie wakacyjnym (od lipca do września), a także w czasie długich weekendów. Przy chacie jest pole namiotowe oraz wiata ogniskowa. Można tu dojechać samochodem z Zyndranowej, ostatni kilometr wiedzie drogą szutrową.