Soszów Wielki niebanalnie z Wisły Jawornika do Wisły Centrum

Plan wycieczki

1. Trasę zaczynamy obok przystanku autobusowego Wisła Jawornik Centrum. Zgodnie ze znakami niebieskiego szlaku turystycznego idziemy w kierunku Wielkiego Soszowa (w górę drogi). Po drodze mijamy skrzyżowanie szlaków Pod Jaworem (711 m n.p.m.).
2. Przy Schronisku na Soszowie wzdłuż linii granicznej idziemy na szczyt Soszowa Wielkiego (szlak niebieski, zielony i czerwony).
3. Schodząc ze szczytu trzymamy się zielonego szlaku turystycznego do centrum Wisły. Schodzimy tą samą drogą (co szliśmy w górę) do Schroniska na Soszowie, a nawet troszkę dalej - do skrzyżowania szlaków Pod Jaworem (711 m n.p.m.).
4. Od skrzyżowania szlaków do dworca kolejowego Wisła Uzdrowisko idziemy za znakami zielonego szlaku turystycznego . Wędrówkę kończymy przy dworcu kolejowym w centrum Wisły.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Idąc najpierw niebieskim szlakiem na Soszów, a potem zielonym szlakiem z Soszowa do centrum Wisły, mijamy liczne stare góralskie przysiółki. Nad Jawornikiem są to: Młaki, Głęboko oraz Pod Jawor. Nad Dziechcinką są to: Przelacz, Józefula, Skolnity. Nad centrum Wisły jest to osiedle Zdejszy. Warto wiedzieć, że dawniej górale wiślańscy mieszkali wysoko w górach, podczas gdy dolina była prawie niezamieszkana. Z tamtych czasów pochodzi archaiczne określenie “Wiseł” odnoszące się do licznych góralskich przysiółków nad dolinami potoków źródłowych rzeki Wisły. Górale zatem nie mieszkali “w mieście Wisła”, lecz mieszkali “na Wisłach”. Mijane na trasie góralskie przysiółki nadal są trudno dostępne, przez co nie dopadła ich jeszcze komercyjna odmiana turystyki. Dzięki temu możemy podejrzeć jak autentyczni górale żyją zgodnie z tradycją na groniach.
2. Podczas podejścia niebieskim szlakiem od Wisły Jawornika do skrzyżowania szlaków Pod Jaworem z prawej strony (na północy) mamy widok zdominowany przez okazałą Czantorię Wielką (995 m n.p.m.).
3. Schronisko na Soszowie jest schroniskiem prywatnym, niektórzy pokusili się nawet o określenie “najstarsze prywatne schronisko w polskich Beskidach”. Schronisko zostało wybudowane w 1932 roku przez Pawła Poloka w bezpośrednim sąsiedztwie granicy państwowej na Polanie pod Soszowem. W latach 1941-45 było dzierżawione przez zabrzański oddział Beskidenverein, natomiast w latach 1946-79 stanowiło stację turystyczną cieszyńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Od 1979 roku schronisko ponownie jest w rękach prywatnych gospodarzy. Mimo licznych modernizacji, schronisko zachowało swój unikalny klimat lat 30. XX w. Budynek schroniska jest przykładem jednego z lepiej zachowanych starych drewnianych schronisk w Beskidach.
4. Polana pod Soszowem (ok. 800 m n.p.m.) jest punktem widokowym przede wszystkim na wschodnią część Beskidu Śląskiego z Grupą Klimczoka (1117 m n.p.m.), Szyndzielni (1028 m n.p.m.) i Błatniej (917 m n.p.m.), a także Pasmem Wiślańskim ze Skrzycznem (1257 m n.p.m.) - najwyższym szczytem polskiej części Beskidu Śląskiego.
5. Widoki ze szczytu Soszowa Wielkiego (886 m n.p.m.) poszerzają się na południe względem Polany pod Soszowem. Patrząc ze szczytu Soszowa Wielkiego na południe widać Przełęcz Kubalonka (761 m n.p.m.), nad którą przy bardzo dobrej widoczności można dostrzec Beskid Żywiecki oraz Tatry.
6. Przejście zielonym szlakiem po stokach Józefuli (779 m n.p.m.) dostarcza widoków przede wszystkim na góry Beskidu Śląskiego nad Wisłą. W zależności od miejsca, panoramę na południe dominuje Stożek Wielki (978 m n.p.m.) oraz Kiczory (990 m n.p.m.). Znacznie szersze widoki są w kierunku wschodnim, gdzie podziwiać możemy grzbiety odchodzące od Baraniej Góry (1220 m n.p.m.) oraz niższe masywy górskie nad Wisłą. Miniaturowo, choć bardzo malowniczo, prezentuje się stąd Skocznia Narciarska im. A. Małysza w Wiśle Malince.
7. Skolnity Wierch (762 m n.p.m.) bywa przewrotnie nazywany “wiślańską gubałówką” za sprawą wyciągu krzesełkowego z samego centrum Wisły. Faktycznie, Skolnity Wierch jest także (podobnie jak Gubałówka) doskonałym punktem widokowym na centrum Wisły w dolinie oraz góry Beskidu Śląskiego, które z tej perspektywy wydają się wręcz monumentalne. ;)
8. Sporo ciekawostek może dostarczyć lektura informacji o linii kolejowej do Wisły. W 1888 roku powstała odnoga linii kolejowej (CK Uprzywilejowana Linia Północna Cesarza Ferdynanda) na odcinku Goleszów  - Ustroń. Nieliczni w tym czasie wiślańscy kuracjusze i turyści byli dowożeni do Wisły bryczkami. W dwudziestoleciu międzywojennym stopniowo wydłużano linię kolejową, aż doprowadzono ją do Wisły Głębiec. Nad potokami Łabajów oraz Dziechcinka znajdują się malownicze arkadowe wiadukty kolejowe. W planach było także wydłużenie linii kolejowej do Zwardonia (gdzie łączyłaby się inną ważną linią kolejową: Linią Transwersalną), ale plany te nie zostały zrealizowane.

Warianty i modyfikacje

1. Możemy sobie ułatwić podróż korzystając z wyciągów kanapowych. Zamiast wchodzić niebieskim szlakiem na Polanę Pod Soszowem, możemy wjechać Koleją Linową “Soszów”. Z kolei zamiast schodzić ze Skolnitego Wierchu, możemy zjechać wprost do centrum Wisły Koleją Linową “Skolnity”.
2. Jeśli nie zależy nam na odwiedzinach Schroniska na Soszowie oraz szczytu Soszowa Wielkiego, możemy idąc niebieskim szlakiem od razu odbić na zielony szlak w miejscu skrzyżowania szlaków Pod Jaworem.
3. Jeśli nie zależy nam na wejściu na szczyt Soszowa Wielkiego, ale chcemy odwiedzić Schronisko na Soszowie, możemy od razu ze schroniska zejść do skrzyżowania szlaków Pod Jaworem.
4. Jeśli z kolei nie chcemy chodzić “tam i z powrotem” ze szczytu Soszowa Wielkiego do skrzyżowania szlaków Pod Jaworem, możemy skorzystać ze ścieżki poza szlakiem. Zaraz obok wyciągu orczykowego prowadzi szeroka droga w las (kierunek południowo-wschodni), która w lesie prowadzi bardzo stromo w dół, ale doprowadza nas do zielonego szlaku na odcinku między skrzyżowaniem szlaków Pod Jaworem a przysiółkiem Przelacz.
5. Możemy trasę zamienić w pętlę z dworca kolejowego Wisła Uzdrowisko. Przy dworcu wchodzimy na niebieski szlak , którym idziemy najpierw w dół rzeki Wisły, a potem w górę wzdłuż drogi doliną Jawornika. Po około 3 km wędrówki (licząc od dworca kolejowego) dochodzimy do przystanku autobusowego Wisła Jawornik Centrum, przy którym zaczyna się opis trasy. Może to być wariant szczególnie przydatny w niedzielę i święta, kiedy komunikacja publiczna do Jawornika nie jest zbyt atrakcyjna.

Wskazówki praktyczne

1. Trasa rozpoczyna się na przystanku autobusowym Wisła Jawornik Centrum (przewoźnikiem jest firma Wispol), do którego dojeżdżają autobusy z Wisły. Sporadycznie w ciągu dnia trafiają się także połączenia z Ustroniem oraz Cieszynem. Najczęściej dojazd z dalsza do Jawornika wymaga przesiadki w Wiśle na dworcu autobusowym.
2. Jeżeli jedziemy do Wisły autobusami z Ustronia, Skoczowa, Cieszyna, Bielska-Białej lub Katowic możemy także wysiąść na przystanku Wisła Jawornik Skrzyżowanie oraz dojść do niebieskiego szlaku turystycznego, którym wzdłuż ulicy Jawornik dochodzimy do opisanego początku trasy obok przystanku autobusowego Wisła Jawornik Centrum.
3. Parking na początku trasy znajduje się bezpośrednio obok przystanku autobusowego Wisła Jawornik Centrum. Poza sezonem zimowym, auto możemy także bez problemu zaparkować przy dolnej stacji Kolei Linowej "Soszów". Parkingi na końcu trasy, czyli w centrum Wisły, w zdecydowanej większości są parkingami płatnymi. O bezpłatny parking najłatwiej przy kościele katolickim pw. Wniebowzięcia NMP (ul. Lipowa 15). Znacznie dalej (ale też korzystniej dla osób zjeżdżających KL "Skolnity") znajdują się bezpłatne parkingi w ciągu ulic Marii Konopnickiej oraz Willowej.
4. Trasa prowadzi przede wszystkim leśnymi drogami dojazdowymi do góralskich przysiółków. Stoki górskie bywają dość strome, ale nawierzchnia rzadko kiedy jest typowo górska i terenowa. Błoto oraz luźne kamienie mogą się trafić jedynie w okolicy Soszowa Wielkiego (w szczególności poza szlakiem), przy przejściu między przysiółkami Przelacz i Józefula, a także na zejściu ze Skolnitego Wierchu do osiedla Zdejszy.
5. Koleje Linowe na Soszowie oraz Skolnitym Wierchu działają przez większą część roku. W sezonie wakacyjnym oraz weekendy rzadko kiedy koleje te są nieczynne. Warto jednak sprawdzić strony internetowe i/lub fanpage w mediach społecznościowych, aby mieć pewność czy akurat koleje kursują w interesującym nas terminie.
6. Gastronomia na trasie jest w kilku miejscach. Na Polanie Pod Soszowem oprócz Schroniska na Soszowie znajduje się kameralna karczma. Na stokach Soszowa Wielkiego (mniej więcej w połowie podejścia od schroniska) jest Zagroda Lepiarzówka. Przy górnej stacji Kolei Linowej “Skolnity” działa Karczma na Skolnitym. Wszystkie te obiekty są przychylne turystom ze szlaku.
7. Przeglądając mapy turystyczne i porównując je z opisem trasy warto zdawać sobie sprawę z podobieństwa dwóch nazw terenowych, które skutecznie może wprowadzać w błąd. “Pod Jawor” to nazwa góralskiego przysiółka, który znajduje się na wschodnich stokach Soszowa Wielkiego. Natomiast “Pod Jaworem” to nazwa skrzyżowania szlaków wykorzystywana na niektórych mapach. Mowa tutaj dokładnie o skrzyżowaniu szlaku niebieskiego i zielonego, które znajduje się powyżej przysiółka Głęboko, a poniżej Schroniska na Soszowie.
8. Na tę trasę należy się wybrać z bardzo aktualną mapą, a nie archiwalną mapą z początku XXI wieku lub starszą. Wynika to z faktu, że szlak zielony miał zmieniany przebieg. Kiedyś szlak zielony biegł dokładnie grzbietem Józefuli i “od góry” wyprowadzał nas na wierzchołek Skolnitego Wierchu. Obecnie szlak zielony nie wchodzi nawet na szczyt Józefuli, tylko trawersuje południowe stoki Józefuli i doprowadza nas do Skolnitego Wierchu asfaltową drogą “od dołu”.