Polsko-słowacka spacerowa pętla Trójstyku do wielkiej huśtawki

Plan wycieczki

1. Trasę zaczynamy na końcowym przystanku autobusowym w Jaworzynce, tzn. Jaworzynka Trzycatek. Skrzyżowanie szlaków jest zaraz obok wiaty przystankowej.
2. Za znakami żółtego szlaku turystycznego idziemy w kierunku Trójstyku. Jest to asfaltowa droga w dół.
3. Na Trójstyku przechodzimy na stronę słowacką, gdzie obok wiaty wchodzimy na szeroką szutrową ścieżkę spacerowo-rowerową. Trzymamy się tej ścieżki także na odcinku pokrywającym się z niebieskim szlakiem rowerowym (kierunek: Čierne pri Čadci zastavka)
4. W miejscu, gdzie ścieżka spacerowo-rowerowa dociera do asfaltowej drogi i nasypu drogi D3, skręcamy w lewo (do góry) i trzymamy się asfaltowej drogi.
5. Niedaleko wierzchołka Wały (słow. Valy, 606 m n.p.m.) znajduje się Wielka Huśtawka. Mijamy ją i dalej trzymamy się asfaltowej drogi.
6. Po mniej więcej 500 m do asfaltowej drogi dołączają ponownie znaki niebieskiego szlaku rowerowego . Zachowujemy w tym miejscu szczególną ostrożność, ponieważ kilkadziesiąt metrów dalej znajduje się skrzyżowanie z nieoznakowaną leśną ścieżką.
7. Skręcamy w lewo w nieoznakowaną leśną ścieżkę, która przecina las oraz linię granicy polsko-słowackiej. Po wyjściu z lasu, na wprost nas, ukazuje się polska droga asfaltowa w kierunku Trzycatka. Jest to żółty szlak , którym wędrowaliśmy na początku w dół. Teraz, idziemy do góry w kierunku przystanku autobusowego Jaworzynka Trzycatek.
8. Spacer kończymy na przystanku autobusowym Jaworzynka Trzycatek, czyli w miejscu startu wędrówki.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Jaworzynka (wraz z Istebną i Koniakowem) należy do gminy Istebna, która jako trzy wsie tworzy tzw. Trójwieś Beskidzką. Początki osadnictwa na terenie Jaworzynki sięgają początków XVII wieku. Pod względem dziedzictwa kulturowego, najlepiej mówić o Trójwsi jako całości, ponieważ w tych trzech wioskach obowiązuje ten sam strój ludowy, a górale posługują się tą samą gwarą (tzw. “rządzeniem”). Losy wielu rodzin na przemian przeplatają się między miejscowościami Trójwsi. Przez wieki, mieszkańcy Jaworzynki i Koniakowa uczęszczali na nabożeństwa (katolickie i ewangelickie) do kościołów w Istebnej. Architektura drewniana całej Trójwsi jest jednolita, a w Jaworzynce przy głównej drodze oraz na porozrzucanych góralskich przysiółkach znajdziemy wiele przykładów tradycyjnego drewnianego budownictwa.
2. Czerne (słow. Čierne) to niewielka słowacka wieś, której zabudowa jest skupiona w dolinie potoku Czernianka. Początki wsi, podobnie jak Trójwsi, związane są z pasterstwem i kolonizacją wołoską, co wyjaśnia nam okoliczny krajobraz rozległych pól. Miejscowość leży w krainie historycznej Kysuce i przez wieki były to tereny górnych (północnych) Węgier.
3. Jaworzynka leży na długim grzbiecie górskim oddzielającym dolinę potoku Czadeczka od doliny rzeki Olzy. Ta wodna granica jest fragmentem Europejskiego Działu Wodnego (tzw. Wododziału Europejskiego), ponieważ wody Czadeczki płyną do Morza Czarnego, a wody Olzy do Morza Bałtyckiego.
4. Przez Trójwieś Beskidzką (w tym Jaworzynkę) prowadzi bardzo ważny dawny szlak handlowy łączący Małopolskę z Morawami i Węgrami. W średniowieczu transportowano nim sól z żup krakowskich (kopalni soli w Bochni i Wieliczce), przez co bardzo długo szlak nosił nazwę Szlaku Solnego. W zasadzie przez Trójwieś prowadziła popularna wśród kupców odnoga tego szlaku. Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi nazwa przysiółka Jaworzynki: Trzycatek. W tym miejscu bowiem pobierano od wędrownych kupców opłatę myto, które okresie najwyższych podatków wynosiło trzydzieści (gwarowo: trzycat) procent wartości przewożonego towaru.
5. Swoistym przedłużeniem dawnych szlaków i traktów handlowych były późniejsze linie kolejowe oraz obecne drogi ekspresowe, autostrady i europejskie szlaki komunikacyjne. Przez Czerne prowadzi linia kolejowa będąca częścią dawnej Linii Transwersalnej. Z kolei słowacka droga D3 i polska S1 stanowią bardzo popularny szlak transportowy między Turcją a krajami nadbałtyckimi.
6. Trójstyk jest najmłodszym polskim trójstykiem granic państwowych, ponieważ powstał 1 stycznia 1993 roku po rozpadzie Czechosłowacji. Właściwym trójstykiem jest mały niewielki granitowy słupek graniczny w korycie potoku. Potok ma trzy nazwy: polską - Wawrzaczowy Potok, czeską – Kubankowski Potok oraz słowacką - Potokiem Gorylów. Trójstyk jako atrakcja turystyczna jest dziełem międzynarodowym. Polska doprowadziła schody, Czechy postawiły wiatę grillową, a Słowacja dała miejsce rekreacji przy dawnych Szańcach (pamiętających granicę Królestwa Polskiego i Węgier).
7. Wały (słow. Valy, 606 m n.p.m.) swoją nazwą nawiązują do dawnych fortyfikacji wojennych, tzw. szańców. Szańce jabłonkowskie (nazwa pochodzi od miasteczka Jabłonków znajdującego się dzisiaj po czeskiej stronie Śląska Cieszyńskiego) stanowiły zespół fortyfikacji i umocnień polowych, których okres budowy szacuje się na drugą połowę XVI w. oraz pierwszą połowę XVIII w.. Szańce wznoszone były w obawie przed agresją turecką wzdłuż ówczesnej granicy śląsko-węgierskiej w rejonie Przełęczy Jabłonkowskiej, dzisiejszego wzgórza Wały oraz niedaleko centrum Koniakowa. Słowacy planują odsłonić swoją część szańców.
8. Wielka Huśtawka na Wałach ma wysokość 12 metrów i w momencie oddania do użytku jest największą huśtawką na Kysucach i całej Słowacji. Bezpiecznie może na niej siedzieć na raz 6 dorosłych osób. Miejsce jest szczególnie popularne o zachodzie słońca. Atrakcja została oddana do użytku w 2023 roku i jest jedną z kilku “gigantycznych” konstrukcji na polsko-słowackim pograniczu, do których zaliczamy dodatkowo: Trzy Krzyże i Wielka Ławka nad Skalitem niedaleko polskiego Zwardonia.
9. Idąc z Trzycatka na Trójstyk mamy przed sobą widoki na Ochodzitą (894 m n.p.m.) dumnie górującą nad Trójwsią. Poniżej wierzchołka Ochodzitej widzimy wysoko sięgającą zabudowę Koniakowa, który jest najwyżej położoną wsią województwa śląskiego.

Warianty i modyfikacje

1. Najprostsza modyfikacja to odwrócenie kierunku wędrówki, które pozwoli nam na szybsze i łatwiejsze dotarcie do Wielkiej Huśtawki na Słowacji.
2. Trzymając się założonego kierunku wędrówki, schodząc z Wałów możemy dojść do końca asfaltu. Wtedy naszym oczom ukaże się ciekawa perspektywa na wiadukt drogowy oraz zobaczymy tzw. Małe Szańce. Jest to miejsce, gdzie Słowacy organizują imprezy o charakterze rekonstrukcji historycznej.
3. Polecamy połączenie trasy polsko-słowackiej z naszą inną propozycją “Polsko-czeska spacerowa pętla Trójstyku”, która wyprowadza nas na stoki bardzo widokowego Wawrzaczów Gronia (688 m n.p.m.) oraz wiedzie przez urokliwą drewnianą zabudowę wsi Herczawa leżącej dzisiaj po czeskiej stronie Śląska Cieszyńskiego..

Wskazówki praktyczne

1. Do przystanku autobusowego Jaworzynka Trzycatek dojeżdżają autobusy z Istebnej, Wisły oraz Cieszyna (przewoźnikiem jest firma Wispol).
2. Bezpośrednio obok przystanku autobusowego jest niewielki parking dla samochodów osobowych. Łatwo o zapełnienie tego parkingu, więc jako alternatywę można wykorzystać parking przy kościele MB Frydeckiej na Trzycatku.
3. Odradza się próbę pokonania trasy samochodem osobowym, ponieważ granica polsko-czeska jest formalnie nieprzejezdna. Mimo niewielkiego parkingu na granicy polsko-czeskiej, lepiej także nie wybierać się samochodem do Trójstyku, ponieważ może być tam problem z zawróceniem pojazdu (w szczególności w dni wolne).
4. Trasa ma charakter spacerowy. 90% trasy to asfaltowa droga, a pozostałe 10% to typowy beskidzki “teren” (błoto, korzenie, luźne kamienie, młaki, itp.) na krótkim odcinku nieoznakowanej leśnej ścieżki.
5. Gastronomia na trasie nie jest niczym pewnym, ponieważ nie ma po drodze typowej karczmy lub restauracji. Przy Trójstyku po czeskiej stronie działa niewielki bufet turystyczny, ale jego godziny otwarcia zależą przede wszystkim od natężenia ruchu turystycznego. Obok przystanku autobusowego Jaworzynka Trzycatek jest CWS Jaworzynka i niewielki bar. Rzadko kiedy gościom “ze szlaku” udaje się jednak zjeść obfity posiłek.
6. Polska część Trójstyku została intensywnie zagospodarowana. Znajduje się tutaj plac zabaw, duży napis “I ❤️ Trójstyk”, scena na imprezy plenerowe, mini siłownia zewnętrzna, zadaszona wiata, a nawet tężnia solankowa. To wszystko sprawia, że Trójstyk jest bardzo popularnym miejscem i w dni wolne po polskiej stronie na próżno szukać wytchnienia do zgiełku. Póki co, czeskie i słowackie trasy są mało popularne i można na nich zaznać spokoju, mimo bliskości ruchliwej drogi.
7. Granicę państwową przekraczamy tak jakby jej nie było. Jako obcokrajowcy teoretycznie powinniśmy mieć przy sobie dowód tożsamości. Jednak jako spacerowicze w praktyce nie jesteśmy przez nikogo legitymowani.