Hala Jaworowa, Grabowa i Stary Groń pętlą z centrum Brennej

Plan wycieczki

1. Trasę zaczynamy obok przystanku autobusowego Brenna Centrum, gdzie znajduje się skrzyżowanie szlaków.
2. Niebieskim szlakiem turystycznym (kierunek Kotarz) idziemy przez Dolinę Hołcyny oraz Halę Jaworową. Szlak niebieski kończy się poniżej szczytu Kotarza.
3. Na skrzyżowaniu szlaków pod Kotarzem skręcamy w lewo do góry na czerwony szlak turystyczny (kierunek Karkoszczonka), którym wchodzimy wyłącznie na szczyt Kotarza.
4. Ze szczytu Kotarza wracamy czerwonym szlakiem (kierunek Przełęcz Salmopolska), ale nie schodzimy na niebieski szlak, tylko idziemy dalej czerwonym szlakiem aż na Grabową.
5. Na Grabowej wchodzimy na czarny szlak turystyczny (kierunek Brenna Pomnik), którym przechodzimy cały grzbiet Starego Gronia.
6. W miejscu rozwidlenia szlaków (okolice przysiółka Krzywonek, 647 m n.p.m.) odbijamy na zielony szlak turystyczny w kierunku Brennej Centrum.
7. Wędrówkę kończymy na przystanku autobusowym Brenna Centrum, czyli dokładnie w miejscu rozpoczęcia trasy.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Idąc doliną Hołcyny w Brennej mijamy sztuczny próg wodny, który spiętrza wody potoku Hołcyna. Znajduje się tam tzw. zatoka wodna, w której można popływać kajakiem lub na rowerze wodnym. Takich progów wodnych w Beskidach są setki, ale “zatoki wodne” w taki sposób wykorzystane są niesamowitą rzadkością. Jest to niewątpliwie jeden z elementów czyniących Brenną wyjątkową.
2. Hala Jaworowa jest bardzo rozległą pozostałością po dawnym obszarze wypasowym nazywanym Kotarzem. Wypas owiec funkcjonował tutaj od XVII wieku do lat 60. XX wieku. W XXI wieku wypas owiec powrócił na Halę Jaworową, ale na zdecydowanie mniejszą skalę niż dawniej. Spacerując po Hali Jaworowej możemy natknąć się na bacówkę, w której w okresie wypasu nabędziemy tradycyjne wyroby pasterskie zgodne z zasadami wypasu kulturowego.
3. Hala Jaworowa jest rewelacyjnym punktem widokowym. Panorama obejmuje widoki od okolic Klimczoka (1117 m n.p.m.) na wschodzie przez Wyżynę Śląską na północy, Czantorię Wielką (995 m n.p.m.) na zachodzie po okolice Trójwsi na południu. Charakter widoków zmienia się w zależności od miejsca, w którym jesteśmy, dlatego naprawdę warto poświęcić czas i pospacerować po całej Hali Jaworowej.
4. Niebieski szlak między Halą Jaworową a Kotarzem prowadzi przez rumowisko skalne. Jest to doskonałe miejsce do poznania budowy geologicznej Beskidów, a przy okazji bardzo urokliwy plener fotograficzny. Potężne głazy odsłaniają nam piaskowcową część tzw. fliszu karpackiego.
5. Szlak czerwony prowadzi nas grzbietem tzw. Beskidu Węgierskiego, który ciągnie się od Przełęczy Salmopolskiej (934 m n.p.m.) do Przełęczy Karkoszczonka (729 m n.p.m.). Grzbiet ten pokrywa się z administracyjną granicą Brennej i Szczyrku oraz z historyczną granicą Śląska i Małopolski. Brenna leży na Śląsku Cieszyńskim, części historycznego Górnego Śląska. Szczyrk natomiast leży na Żywiecczyźnie, części historycznej Małopolski. W czasach przed rozbiorami Polski, była to także granica między Austro-Węgrami i Polską.
6. Na szczycie Kotarza od 2008 roku stoi Ołtarz Europejski, miejsce o charakterze ekumenicznym, gdzie mogą odbywać się nabożeństwa wielu wyznań (w szczególności kościoła Ewangelicko-Augsburskiego i Rzymsko-Katolickiego). Ciekawostką są kamienie i tablice pamiątkowe gromadzone w tym miejscu przez różne środowiska, a nawet z różnych części świata.
7. Grzbiet Beskidu Węgierskiego był częścią obszaru wypasowego zwanego Kotarzem, dlatego podczas wędrówki mijamy liczne zarastające pastwiska, pozostałości po pasterskich szałasach, a także góralskie przysiółki Szczyrku, które są porozrzucane po Beskidzie Węgierskim.
8. Chata Grabowa jest całorocznym obiektem swoim charakterem przypominającym górską karczmę. Na części map bywa oznaczana jako “schronisko”, ale nim nie jest. Chata Grabowa obecnie mieści się w nowym budynku, który powstał na miejscu starej góralskiej chałupy z 1920 roku (w tej chałupie wcześniej również działała Chata Grabowa). Teren wokół nowej chaty zaaranżowano na Ogród Bajek, w którym prezentowane są postaci z beskidzkich bajek i legend z podziałem na żywioły.
9. Stary Groń to tak naprawdę długi grzbiet nad Brenną oddzielający Dolinę Hołcyny od Doliny Leśnicy. Z perspektywy trasy, grzbiet Starego Gronia ciągnie się od Grabowej (907 m n.p.m.) przez Horzelicę (797 m n.p.m.) i Krzywonek (647 m n.p.m.). Północne stoki Krzywonka opadają do Doliny Brennicy.
10. Grzbiet Starego Gronia, jest zaraz obok Kotarza, kolejnym ważnym dawnym obszarem pasterskim. W przeciwieństwie do Kotarza, Stary Groń jest w całości związany z Brenną. Na szczęście dla nas turystów, Stary Groń jeszcze nie zarósł w całości, więc wędrówka czarnym szlakiem jest bardzo widokową lekcją dawnego pasterstwa. Widoki ze Starego Gronia są bardzo zbliżone do widoków z Hali Jaworowej, jednak perspektywa jest inna, ponieważ Stary Groń jest o około 100 metrów niższy. Spotkanie z pasterstwem na Starym Groniu może nabrać bardzo bezpośredniego charakteru za sprawą bacówki, która w sezonie pasterskim kultywuje wypas kulturowy. Niedaleko bacówki jest także wieża widokowa, z której podziwiać możemy dookólną panoramę Beskidu Śląskiego nad Brenną.

Warianty i modyfikacje

1. Pętlę możemy znacznie skrócić. Ruszamy z Doliny Hołcyny. Do Chaty Grabowej dochodzimy zgodnie z opisem trasy, ale od chaty schodzimy czerwonym szlakiem spacerowym (tzw. Szlakiem Utopca) wprost do Doliny Hołcyny. Dzięki temu zabiegowi unikamy wędrówki asfaltem z centrum Brennej, ale też rezygnujemy z widokowego przejścia grzbietem Starego Gronia.
2. Grzbiet Starego Gronia ma bardzo dobre połączenie siecią szlaków z Doliną Leśnicy w Brennej. Jeżeli nie chcemy iść od Doliny Hołcyny, możemy skorzystać ze szlaków turystycznych (czarny, żółty, zielony) lub z czerwonego szlaku spacerowego (tzw. Szlak Utopca). Dzięki temu skupimy się wyłącznie na grzbiecie Starego Gronia.

Wskazówki praktyczne

1. Brenna leży w ślepej dolinie rzeki Brennicy, w jej źródłowym obszarze. Komunikacyjnie, Brenna ma w zasadzie wyłącznie połączenia autobusowe ze Skoczowem oraz Cieszynem (przewoźnikiem jest Wispol). Do Skoczowa i Cieszyna można z kolei dotrzeć autobusami oraz pociągami z wielu miejscowości regionu oraz większych miast (np. Bielsko-Biała, Katowice, Kraków).
2. Osoby zmotoryzowane mogą zostawić samochód w Brennej Bukowej lub w Brennej Centrum i dystans między przystankami pokonać komunikacją publiczną. W weekendy zdecydowanie lepiej sprawdza się praktyka zostawienia samochodu w Brennej Bukowej i porannego przejechania autobusem do centrum Brennej.
3. W Brennej parkingów ogólnodostępnych i bezpłatnych jest bardzo dużo, ale w słoneczne weekendy i to może być za mało. Parking najbliżej szlaku znajduje się w centrum Brennej przy parku linowym. Miejsc parkingowych można także szukać koło kościoła pw. św. Jana Chrzciciela.
4. Nawierzchnia na szlaku to w zdecydowanej większości “teren” rozumiany jako luźne kamienie, błoto i wystające korzenie. Asfaltowe odcinki są jedynie na początku i końcu trasy.
5. Gastronomia na trasie jest bardzo dobrze rozwinięta, w szczególności w okresie wakacyjnym. Na szczycie Kotarza zdarza się, że otwarty jest bufet turystyczny, gdzie sprzedawane są proste przekąski i napoje. Jest też Chata Grabowa z pełną ofertą gastronomiczną. Ponadto w centrum Brennej oferta gastronomiczna to nie tylko restauracje i karczmy, ale także lokale gastronomiczne w ośrodkach wczasowych nad Brennicą, gdzie bez problemu przyjmowani są goście ze szlaku.
6. Brenna jest miejscowością turystyczną, ale bardziej pasuje do niej określenie “miejscowość letniskowa”. Oznacza to, że w letnim sezonie turystycznym w Brennej jest naprawdę dużo turystów, w szczególności miłośników wypoczynku nad rzeką Brennicą. W słoneczne dni wolne oraz weekendy także w Brennej bywa dużo turystów. W pozostałe dni oraz innymi porami roku Brenna jest bardzo cichą i spokojną miejscowością. Niektóre atrakcje Brennej (np. wesołe miasteczko, stoiska gastronomiczne przy amfiteatrze) mogą mieć charakter sezonowy. Można powiedzieć, że Brenna ma dwa oblicza: masowej turystyki letniskowej i spokojnej turystyki kwalifikowanej. Niejednokrotnie dużo osób jest w centrum Brennej, ale na obrzeżach i szlakach górskich panuje cisza i spokój. Tę specyfikę Brennej warto mieć na uwadze przy planowaniu wypoczynku.