Turbacz z Kowańca w Nowym Targu

Plan wycieczki

1. Wędrówkę zaczynamy przy pętli autobusowej w sąsiedztwie kościoła w nowotarskim Kowańcu.
2. Za znakami zielonego szlaku turystycznego idziemy przez Oleksówki na Bukowinę Waksmundzką, a dalej do Schroniska PTTK na Turbaczu.
3. Na szczyt Turbacza wchodzimy od schroniska “tam i z powrotem” czerwonym Głównym Szlakiem Beskidzkim (kierunek Stare Wierchy).
4. Spod Schroniska PTTK na Turbaczu idziemy za znakami żółtego szlaku turystycznego przez Bukowinę Miejską aż do pętli autobusowej w Kowańcu.
5. Wędrówkę kończymy przy pętli autobusowej w sąsiedztwie kościoła w nowotarskim Kowańcu, czyli w miejscu rozpoczęcia wycieczki.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Warto wiedzieć, iż Nowy Targ jest historyczną i kulturową stolicą Podhala (a nie Zakopane). Nowy Targ bywa zaliczany do miast założonych przez Kazimierza Wielkiego, ponieważ nadał on powtórny przywilej lokacyjny miasta w dniu 22 czerwca 1346 roku. Kowaniec to z kolei dawna osada, która została włączona w ramy administracyjne stolicy Podhala. W Kowańcu znajdziemy zabudowę typowo willową, ponieważ w dwudziestoleciu międzywojenny Kowaniec rozwijał się jako osada wędkarska oraz letnisko. Znaczna część zabudowy willowej jest wykonana w stylu zakopiańskim.
2. Osiedle Oleksówki wraz z Długą Polaną stanowi centrum turystyki zimowej w Nowym Targu. Stąd wychodzą trasy narciarstwa biegowego na Turbacz. Na Długiej Polanie nadal działa wyciąg narciarski. Niestety, obecnych czasów nie dotrwały funkcjonujące do lat 90. XX w. trzy skocznie narciarskie.
3. Główny grzbiet Gorców stanowi północną granicę Podhala. Kultura górali podhalańskich w wielu aspektach różni się od kultury zagórzan (zamieszkujących m.in. północną część Gorców). Jedną z różnic widocznych gołym okiem jest gęste rozłożenie zabudowanych polan pasterskich po podhalańskiej stronie. Idąc zielonym oraz żółtym szlakiem wielokrotnie mijamy polany do dzisiaj zabudowane starymi gospodarczymi letniakami, domami całorocznymi, jak i letniskowymi.
4. Nazwy większości polan mają bardzo zwyczajowy charakter i zdradzają nam historię tych polan, kto tam mieszkał, co robił, itp. Nazwy mijanych polan: Czerwonówka, Bieniasówki, Brożek, Kolbego, Cyrwusówki, Sralówki, Zasralówki, Świderowa, Wisielakówka, Lidberdowa, Hrube, Supułowa, Gawronowa, Bukowina, Pyzowskie, Dziubasówki, Wolski, Zychowa. Należy jednak mieć z tyłu głowy, że nie wszystkie te nazwy mają charakter topograficzny. Oznacza to, iż nie wszystkie nazwy znajdziemy na każdej mapie. Nazwy, które najprawdopodobniej pojawią się na każdej mapie to: Polana Brożek, Bukowina Waksmundzka, Polana Rusnakowa, Bukowina Miejska oraz Polana Dziubasówki.
5. Na Polanie Brożek znajduje się pomnik św. Maksymiliana Maria Kolbego. Na pomnik składa się m.in. ołtarz polowy, trzy odwrócone pnie drzew, drut kolczasty oraz “pasiak” znany z obozu koncentracyjnego. Warto poświęcić czas i przeczytać tablicę z historią tego miejsca oraz inicjatora budowy pomnika - Stefana Mrugały. Człowiek ten zmarł w 1985 roku, ale do dzisiaj jego wspomnienie jest nadal żywe. Znaczną część swojego życia spędził w pobliskiej bacówce. Wśród miejscowych, pomnik jest znany jako Sanktuarium św. Maksymiliana Kolbe na Polanie Wachowej.
6. Bukowina Waksmundzka to nazwa odnosząca się do rozległej polany oraz do pobliskiego szczytu o wysokości 1103 m n.p.m. Widoki z Bukowiny Waksmundzkiej są bardzo rozległe. Warto się zatem pokręcić także po obrzeżach polany, aby dostrzec Magurę Orawską na zachodzie, Tatry na południu oraz Magurę Spiską i Pieniny na wschodzie.
7. Schronisko PTTK na Turbaczu jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków schronisk górskich w polskich Beskidach. Budynek schroniska znajduje się na wysokości 1283 m n.p.m. na skraju polany Wolnica, wliczanej do Hali Długiej. Pierwsze schronisko w rejonie Turbacza istniała w latach 1925-33 i było to schronisko Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (Oddział “Gorce” w Nowym Targu) na Wisielakówce między dzisiejszym żółtym i zielonym szlakiem, w pobliżu Kaplicy Matki Bożej Królowej Gorców. Drugie schronisko istniało w latach 1934-43 na skraju Hali Długiej. Zostały po nim jedynie mury, gdyż drewniana część spłonęła. Trzecie - obecne - schronisko istnieje od 1958 roku (po 5 latach budowy). Charakterystyczna bryła schroniska to dzieło inż. Anny Górskiej. Pierwszemu i trzeciemu schronisku nadano imię Władysława Orkana, piewcy Podhala rodzinnie związanego z Gorcami.
8. Idąc przez Polanę Rusnakową mijamy Kaplicę Matki Bożej Królowej Gorców, zwaną także Kaplicą Papieską, Partyzancką lub Pasterską. Inna, często spotykana nazwa kaplicy to: Kaplica Matki Bożej Leśnej Królowej Gorców. Chociaż inicjatorem budowy był Czesław Pajerski, związany jest z nią również Stefan Mrugała z Polany Wachowej. Kaplica powstała w 1979 roku jako uczczenie pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, a sam Papież pobłogosławił ją ze śmigłowca. Na przestrzeni lat nabrała także formy manifestu patriotycznego. Najbardziej uroczysta msza gromadząca tłumy wiernych odbywa się w drugą niedzielę sierpnia podczas Święta Ludzi Gór organizowanego przez Związek Podhalan.
9. Trasa jest bardzo atrakcyjna przyrodniczo, szczególnie w sierpniu. Licznie rosnąca wierzbówka kiprzyca pięknie komponuje się z górskim krajobrazem. Wrzosowiska dodają uroku górskim polanom, a dziewięćsił bezłodygowy (będący symbolem górali, Karpat oraz Gorców) licznie zakwita na gorczańskich nasłonecznionych polanach.

Warianty i modyfikacje

1. Możemy znacznie wydłużyć trasę idąc czarnym szlakiem przez Bukowinę Obidowską. Jeżeli następnie z Bukowiny Obidowskiej zejdziemy zielonym szlakiem , będziemy mogli podziwiać polany Kotlarka i Barnadowa. Jeżeli zejdziemy niebieskim szlakiem , będziemy mogli odwiedzić Schronisko na Łapsowej Polanie oraz przejdziemy przez bardzo malownicze osiedle Marfiana Góra.

Wskazówki praktyczne

1. Nowy Targ jest miejscowością bardzo dobrze skomunikowaną. Do centrum Nowego Targu dojeżdżają autobusy i busy z prawie wszystkich miejscowości powiatu nowotarskiego i tatrzańskiego. Ponadto, centrum Nowego Targu jest skomunikowane autobusami i pociągami dalekobieżnymi ze sporą częścią kraju (głównie z Krakowem i Zakopanem) za sprawą bliskości do Tatr i Pienin.
2. Na przystanek autobusowy Kowaniec Pętla dojeżdżają autobusy MZK Nowy Targ o numerach linii 2, 3, 4 i 10. Z kolei na przystanek autobusowy Oleksówki przy Długiej Polanie dojeżdżają autobusy linii numer 12.
3. W Nowym Targu Kowańcu nie ma swobody w parkowaniu samochodów. Jedyny całoroczny ogólnodostępny parking znajduje się przy Długiej Polanie na Oleksówkach, przy zielonym szlaku. Oczywiście, można znaleźć parkingi przy prywatnych posesjach oraz przy kościele, ale dobrym zwyczajem jest uzyskanie zgody na pozostawienie pojazdu.
4. Gastronomia na trasie to przede wszystkim Schronisko PTTK na Turbaczu. Na początku trasy próżno szukać dużej karczmy lub całorocznej restauracji. Znajdzie się za to kilka barów piwnych. Na zielonym szlaku na Turbacz częstym widokiem w okresie letnim są budki gastronomiczne z lodami, napojami lub daniami typu fast food. Najbardziej znana przyczepa gastronomiczna z ogródkiem piwnym znajduje się powyżej Bukowiny Waksmundzkiej.
5. Trasa prowadzi typowymi gorczańskimi drogami leśnymi. W zaledwie kilku miejscach są to wąskie dróżki z kamieniami bądź wystającymi korzeniami. W wielu miejscach, szlaki przecinają młaki, więc błoto ma tutaj charakter permanentny. Wybierając się na tę trasę należy założyć obuwie typowo terenowe.
6. Wędrując tą trasą nie wchodzimy na tereny Gorczańskiego Parku Narodowego. Najbliżej granicy GPN znajdujemy się przy Schronisku PTTK na Turbaczu. Warto zdawać sobie sprawę z faktu, że większość terenów “nieparkowych” w Gorcach to tereny prywatne. Gospodarkę leśną prowadzą tutaj specjalnie powołane wspólnoty leśne. Brzmi to dla wielu zaskakująco, ale górale traktują tą część Gorców jak każdy inny las i pola w sąsiedztwie wsi. Niech nas zatem nie zdziwi dźwięk pilarki, widok samochodów terenowych lub ciągników. Niezrozumienie sytuacji przez Turystów i zarzucanie góralom “rozjeżdżania parku narodowego” (którego tam nie ma) to niestety częsty powód sporów na szlakach. Efektem tego są liczne tablice “teren prywatny”, “wstęp wzbroniony” albo wręcz manifesty edukujące Turystów co do miejsca, w którym się znajdują.