Dolina Eliaszówki

Plan wycieczki

1. Wycieczkę zaczynamy na górnym parkingu przy klasztorze Karmelitów Bosych w Czernej. Kierujemy się za znakami żółtego szlaku oraz ścieżki edukacyjnej znaczonej biało-czerwonym kwadratem (kierunek marszu wyznacza drogowskaz: źródło św. Eliasza / stara zabudowa pustelnicza).
2. Schodzimy po schodach do drogi asfaltowej, następnie skręcamy w lewo. Po chwili dochodzimy do źródła św. Eliasza i zagłębiamy się w las. Wąska ścieżka wiedzie wzdłuż głębokiego wąwozu. Po kilku minutach marszu opuszczamy szlak żółty i skręcamy w prawo, trzymając się znaków biało-czerwonej ścieżki edukacyjnej .
3. Wędrujemy skrajem rezerwatu „Dolina Eliaszówki” przez ładny, bukowy las. Po prawej stronie warto zwrócić uwagę na zachowane fragmenty muru klasztornego wzniesionego w XVII wieku.
4. Dochodzimy do granicy lasu. Skręcamy w prawo. Po lewej stronie mijamy kopalnię wapienia „Czatkowice”. Następnie ścieżka doprowadza do Bramy Siedleckiej. Po chwili skręcamy w prawo, przekraczając fragment muru klauzurowego. Wędrujemy przez las.
5. Ostre zejście doprowadza do dawnej furty klasztornej. Przed nami ruiny mostu pustelniczego. Schodzimy w dół, na dno doliny, a następnie wychodzimy na drogę asfaltową.
6. Aleją św. Rafała Kalinowskiego docieramy pod klasztor, gdzie kończymy wycieczkę, zamykając pętlę.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej został założony w 1629 roku z fundacji hrabiny Agnieszki z Tęczyńskich Firlejowej. Długo szukano odpowiedniego miejsca pod budowę eremu. W końcu wybór padł na cichą, zalesioną dolinę pośród jurajskich wzgórz. Wkrótce przystąpiono do budowy kościoła, klasztoru oraz domków pustelniczych. Eremici prowadzili bardzo surowy tryb życia, poświęcając się karmelitańskiej regule zakonnej: samotności, modlitwie i milczeniu. W 1805 roku – w wyniku rozporządzeń zaborcy austriackiego, po ponad 170 latach – klasztor przestał być pustelnią, a kościół udostępniono wiernym.
2. Spacerując po Dolinie Eliaszówki zobaczymy pozostałości dawnej zabudowy klasztornej. Imponującą budowlą był most pustelniczy o długości 120 metrów, przerzucony ponad jarem głębokiej doliny, który budowano w latach 1671-1691. Jego ruiny możemy oglądać po dziś dzień. Owiany licznymi legendami zwany jest czasem diabelskim mostem. W pobliżu znajdują się ruiny dawnej furty klasztornej oraz Brama Siedlecka będąca niegdyś głównym wejściem do zespołu klasztornego Karmelitów Bosych. W lesie – przy czerwonym szlaku – zachowały się fragmenty muru klauzurowego, który wyznaczał granicę klauzury klasztoru karmelitańskiego. Mur budowany w latach 1640-1672 miał ponad 4 km długości.
3. Kościół św. Eliasza jest zbudowany w stylu wczesnobarokowym. Mocnym akcentem wnętrza są elementy wykonane z czarnego marmuru dębnickiego. Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku dobudowano kaplicę św. Rafała Kalinowskiego – powstańca styczniowego, zesłańca na Syberię, który trzykrotnie pełnił funkcję przeora klasztoru w Czernej (kanonizowany w 1991 roku). Obecnie kościół spełnia rolę sanktuarium pielgrzymkowego, a jego pełne wezwanie brzmi: Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej i św. Rafała Kalinowskiego.
4. W Domu Pielgrzyma mieszczą się dwie znakomite ekspozycje muzealne. Muzeum Karmelitańskie opowiada o burzliwych dziejach klasztoru w Czernej – od jego początków, kiedy to karmelitański klasztor był pustelnią zamieszkiwaną przez eremitów, po czasy współczesne. To klimatyczna wystawa, która przenosi widza w bardziej duchowy wymiar życia karmelitańskiego opartego na modlitwie, kontemplacji i samotności. Muzeum Misyjne opowiada o pracy karmelitów bosych na misjach w Afryce.
5. Rezerwat przyrody Dolina Eliaszówki jest położony na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Został utworzony w 1989 roku. Dnem doliny płynie potok Eliaszówka. W drzewostanie dominują żyzne buczyny karpackie, buczyny ciepłolubne oraz lasy łęgowe olszowo-jesionowe. Na uwagę zasługuje chętnie odwiedzane przez turystów źródło św. Eliasza (wodę z tego źródła czerpali zakonnicy do momentu wydrążenia studni klasztornej w 1651 roku). Źródło jest obecnie ocembrowane w kształcie serca. Bardziej na południe – przy drodze prowadzącej do Krzeszowic – znajduje się źródło św. Elizeusza.

Warianty i modyfikacje

1. Warto spędzić więcej czasu na terenie kompleksu klasztornego i pospacerować ścieżkami Drogi Krzyżowej wytyczonymi na wzgórzu w pobliżu klasztoru. Polecamy również wizytę w Muzeum Karmelitańskim oraz Muzeum Misyjnym.
2. Możemy pominąć strome zejście na szlaku, które doprowadza do ruin furty klasztornej. Minąwszy Bramę Siedlecką nie skręcamy w prawo (tak jak pokazują oznaczenia szlaku), lecz kontynuujemy wędrówkę na wprost wygodną, leśną ścieżką. Po chwili droga łagodnie skręca w prawo i doprowadza do ruin furty klasztornej. W tym wariancie omijamy grotę św. Hilariona usytuowaną na wschodnim zboczu doliny.
3. Spod dawnej furty klasztornej możemy podejść jeszcze do źródła św. Elizeusza wyraźną, leśną ścieżką (bez znaków) w kierunku południowym.

Wskazówki praktyczne

1. Czerna znajduje się w gminie Krzeszowice, ok. 30 km na północny-zachód od Krakowa.
2. Duży parking mieści się pod klasztorem Karmelitów Bosych w Czernej. Samochód można też zaparkować przy drodze asfaltowej, na poboczu – w pobliżu ruin diabelskiego mostu lub źródła św. Eliasza (jednak miejsca starczy tu zaledwie na kilka samochodów).
3. Do Czernej kursuje autobus A10 relacji Krzeszowice–Olkusz. Wysiadamy na przystanku Czerna Klasztor.
4. W Domu Pielgrzyma znajduje się restauracja, w której serwowane są smaczne, domowe posiłki. W budynku jest też księgarnia, w której można zakupić książki, pamiątki oraz dewocjonalia.
5. Muzea Karmelitańskie i Misyjne są otwarte w godzinach pracy Domu Pielgrzyma. Wstęp jest bezpłatny (mile widziane są wolne datki).
6. Na wędrówkę zabierzmy wygodne obuwie turystyczne. Opisana trasa wiedzie lasem i jest typowo terenowa. Na szlaku czeka nas kilka ostrych podejść i zejść, jednak odcinki te są bardzo krótkie. Po deszczu szlak jest błotnisty.
7. Należy zachować ostrożność, przechodząc w pobliżu kopalni wapienia „Czatkowice”. W dni powszednie, w godzinach południowych, prowadzone są tu odstrzały.